افراد پس از یک چرت کوتاه، احتمالا برای مسائل راه‌‌حل‌های خلاقانه‌تری پیدا می‌کنند؛ این نتیجه یک پژوهش جدید است که احتمالا به روش‌های تازه‌ای برای تقویت خلاقیت و درمان اضطراب ناشی از کابوس‌‌های شبانه می‌انجامد. 

پژوهشگران ام‌آی‌تی و دانشکده‌ پزشکی‌ هاروارد می‌گویند در مرحله‌ای که فرد میان خواب و بیداری سرگردان و شناور است، حالتی که به عنوان مرحله شروع خواب شناخته می‌شود، ذهن خلاق «به طور خاص مستعد» است.

این مقاله که به‌تازگی در نشریه ساینتیفیک ریپورتز منتشر شد، برای نخستین‌ بار نشان داد که وقتی به افراد القا می‌شود در این مرحله [شروع خواب] درباره موضوعی خاص خواب ببینند، وقتی بعدا از آن‌ها خواسته شود سه فعالیت خلاقانه مرتبط با آن موضوع خاص را انجام دهند، عملکرد بسیار خلاقانه‌تری دارند.

کاتلین اصفهانی، یکی از نویسندگان این مقاله از دانشگاه ام‌آی‌تی، گفت: «وقتی شما در مرحله شروع خواب به رویاپردازی درباره موضوعی خاص ترغیب می‌شوید، می‌توانید تجربیاتی در خواب داشته‌ باشید که بعدا از آن‌ها برای انجام دادن این‌ کار‌های خلاقانه استفاده کنید.»

دانشمندان دریافتند این القا [در خواب] که به «رویاپرورانی هدفمند» [یا اصطلاحا تکوین هدفمند رویا] معروف است، نسبت به افرادی که چرتی بدون انگیزش مشخص داشتند یا افرادی که بیدار مانده بودند، داستان‌های خلاقانه بیشتری ایجاد کرد.

یافته‌های جدید نشان می‌دهند که مغز در این مرحله از رویا، بین مفاهیم مختلف ارتباطات گسترده‌تری ایجاد می‌کند که ممکن است سبب تقویت خلاقیت شود.

آدام هار هوروویتز، نویسنده دیگر این مقاله، گفت: «اگر شما به این وضعیت مغزی دسترسی پیدا کنید، می‌توانید هنگام بیداری خلاق‌تر باشید.»

دهه‌ها پژوهش قبلی به‌طور ضمنی و بر اساس تجربیات شخصی، نشان داده‌اند که نخستین مرحله از خواب که با نام «هیپناگوژیا» یا ان‌۱ (N1) شناخته می‌شود، یک بستر مولد برای پرورش ایده‌های خلاقانه است.

پتی میس، یکی از نویسندگان این مقاله، گفت: «یکی از اهداف گروه ما ارائه بینش بیشتر به افراد درباره چگونگی کارکرد مغز آن‌ها است و اینکه وضعیت شناختی آن‌ها چیست و چگونه می‌توانند بر‌ آن تاثیر بگذارند.»

محققان ابتدا یک دستگاه به‌نام «دورمیو» را ساختند که می‌توانست برای «رویاپرورانی هدفمند» استفاده شود.

طبق گفته دانشمندان، این دستگاه که یک دستکش است که سه نشانگر فیزیولوژیکی خواب را اندازه می‌گیرد: تغییرات در کشیدگی عضلانی، ضربان قلب و میزان رسانایی پوست.

این [دستگاه] سپس اندازه‌گیری‌ها را به یک تلفن‌همراه یا به برنامه کاربردی در لپ‌تاپ ارسال می‌کند.

دانشمندان گفتند: وقتی فردی که این دستکش را پوشیده است، وارد مرحله ان۱ [اولین مرحله از خواب] می‌شود، برنامه به او القا می‌کند تا درباره موضوع مشخصی خواب ببیند.

سپس زمانی که فرد موردنظر در حال ورود به مرحله بعدی خواب است، برنامه فرد را بیدار می‌کند و از او می‌خواهد آنچه را در رویا دیده‌ است، گزارش کند و واکنش او را ثبت می‌کند.

دانشمندان ۴۹ شرکت‌کننده در این مطالعه را به چهار گروه تقسیم کردند. به یک گروه، برای چرت زدن ۴۵ دقیقه زمان داده شد و دستگاه آن‌ها را به دیدن رویایی درباره یک درخت ترغیب و گزارش آن‌ را ثبت کرد.

هر زمان که یک رویا گزارش می‌شد، این دستگاه، فرد [تحت آزمایش] را تشویق می‌کرد به خواب برگردد و او را به دیدن رویایی درباره یک درخت ترغیب می‌کرد.

در گروه دیگر، شرکت‌کنندگان با استفاده از دستگاه چرت می‌زدند اما از آن‌ها تنها خواسته شده بود افکار خود را مشاهده کنند.

پس از چرت ۴۵ دقیقه‌ای یا بیدار ماندن، از افراد آزمایش‌شونده خواسته شد سه وظیفه را انجام دهند.

این وظایف از پیش انتخاب شده بودند تا با عملکرد خلاقانه مرتبط باشند.

اولین وظیفه شرح یک داستان بود که در آن، از شرکت‌کنندگان خواسته شد یک داستان خلاقانه شامل کلمه «درخت» بنویسند.

دانشمندان گفتند: شرکت‌کنندگانی که به آن‌ها القا شده بود رویایی درباره درخت ببینند، خلاقانه‌ترین داستان‌ها را خلق کردند.

همچنین مشخص شد آن‌ دسته از کسانی که چرت زدند، اما القای موضوعی خاصی نداشتند، در مقایسه با گروهی که در زمان آزمایش بیدار مانده بودند، همچنان خلاقیت بیشتری نشان دادند.

افرادی که به آن‌ها گفته شده بود درباره درخت‌ها خواب ببینند، در دو آزمون دیگر خلاقیت نیز امتیاز بالاتری کسب کردند. در یکی، آن‌ها تا جایی‌ که می‌توانستند فهرستی از استفاده‌های خلاقانه از درختان تهیه کردند و در دیگری، از آن‌ها خواسته شده بود تا به هرکدام از اسامی فهرست داده‌شده با اولین فعل که به ذهنشان می‌رسید، پاسخ دهند.

شرکت‌کنندگان با رویاپرورانی هدفمند نسبت به آن‌هایی که بدون رویاپرورانی هدفمند چرت زده بودند، ۴۳ درصد خلاقیت بیشتر نشان دادند.

این گروه با القای [خواب] هم نسبت به آن‌هایی که بدون القای خواب، بیدار مانده بودند، ۷۸ درصد خلاقیت بیشتری نشان دادند.

این مقاله همچنین نشان داد افرادی که تعداد بیشتری رویا درباره درختان داشتند، هم در [نگارش] داستان‌های خود خلاقیت بیشتری نشان دادند.

محققان دریافتند که در دو وظیفه دیگر، افرادی که چرت زدند، نسبت به کسانی که بیدار ماندند، ترکیب کلمات بسیار دورتر از بافت مفهوم به‌ کار بردند؛ مهری تایید بر این نظریه که هنگام نخستین مرحله از خواب، مغز ایده‌هایی را به هم پیوند می‌دهد که لزوما در زمان بیداری با هم ارتباطی ندارند. 

اگر فرایند تفکر در این مرحله هدایت شود، فرصتی برای جست‌وجو در‌ پی مفاهیمی بس دورتر وجود دارد.

دانشمندان در‌ حال حاضر تلاش می‌کنند اجرای دستورالعمل‌های مطالعاتی خود را ساده‌تر کنند تا به گسترش دامنه [مطالعات]، از جمله کمک به درمان اضطراب ناشی از کابوس‌های شبانه منجر شود.