عیسی کلانتری، رئیس پیشین ستاد احیای دریاچه ارومیه، روز سه‌شنبه ۹ خرداد (۳۰ مه) گفت که اگر دریاچه ارومیه به‌طور کامل خشک شود، به‌دلیل تغییرات شدید دامنه حرارت، احتمال بروز تغییرات ژنتیکی در انسان‌ها، حیوانات و گیاهان در محدوده اطراف دریاچه وجود دارد.

او افزود که هنوز عواقب این مسئله (خشک شدن کامل دریاچه ارومیه) در حوزه بهداشتی، سلامت‌ انسان‌ها و سایر موجودات زنده مشخص نیست.

کلانتری همچنین به خبرگزاری ایلنا گفت که از ابتدای تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه تا امروز، حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان برای احیای دریاچه هزینه شده است که از این مقدار، تنها یک هزار و ۱۵۰ میلیارد تومان یعنی حدود ۳ درصد اعتبارات لازم برای احیای دریاچه در دولت سیزدهم تخصیص یافته است.

با این حال، به گزارش خبرگزاری ایلنا، پس از گذشت ۹ سال از شروع فعالیت ستاد احیای دریاچه ارومیه، سطح تراز دریاچه در حال حاضر تقریبا معادل همان سطح تراز سال ۱۳۹۳ است و هزینه‌ها و فعالیت‌هایی که در این مدت برای احیای این دریاچه انجام شده، عملا تاثیری در بهبود وضعیت این دریاچه نداشته است.

کلانتری که از فروردین ۹۳ تا مهر ۱۴۰۰ ریاست ستاد احیای دریاچه ارومیه را برعهده داشت، در مصاحبه دیگری مهم‌ترین دلایل به نتیجه نرسیدن برنامه‌های احیای دریاچه را تامین نشدن حقابه محیط‌زیستی دریاچه ارومیه از طرف وزارت نیرو به‌خصوص در دو سال آبی گذشته، تاخیر یک‌ساله در تکمیل تونل کانی‌سیب و تکمیل نشدن به‌موقع سایر پروژه‌های سخت‌افزاری نظیر تصفیه‌خانه شهرهای ارومیه و تبریز و تونل انتقال آب از سد سیلوه دانسته است.

رئیس پیشین ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به‌اینکه ستاد احیا هیچ‌گونه وظیفه اجرایی برعهده نداشت و مسئولیتش صرفا برنامه‌ریزی و نظارت بر نحوه هزینه‌کرد بودجه‌ها است، گفت: «۸۳ درصد کل بودجه مربوط به احیای دریاچه ارومیه از ابتدای تشکیل ستاد احیا تا امروز برای انجام اقدامات سخت‌افزاری به وزارت نیرو اختصاص داده شده و همچنین ۱۴ درصد کل بودجه نیز برای انجام اقدامات نرم‌افزاری با هدف صرفه‌جویی در مصرف آب بخش کشاورزی، به وزارت جهاد کشاورزی تخصیص یافته است.»

کلانتری گفت که ۲ درصد بودجه احیا به سازمان حفاظت محیط زیست و یک درصد هم به بخش‌هایی نظیر استانداری‌ها و دانشگاه‌ها اختصاص یافته است. او همچنین گفت تمام ادعاهای برخی افراد درباره اینکه بودجه احیای دریاچه به انحراف رفته، همگی مربوط به همین یک درصد است.

سیاست خودکفایی بلایی برای دریارچه ارومیه

عیسی کلانتری همچنین درباره میزان صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزه حوزه آبریز دریاچه ارومیه گفت که بر اساس هدف‌گذاری اولیه قرار بود با کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب کشاورزی در این حوضه آبریز، سالانه ۸۰۰ میلیون مترمکعب از این محل وارد دریاچه شود که تا پایان سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ حدود ۳۴ تا ۳۵ درصد از این ۴۰ درصد محقق شده بود.

رئیس سابق سازمان حفاظت محیط‌ زیست همچنین گفت که در دهه‌های گذشته، سطح زیر کشت آبی حوضه آبریز دریاچه ارومیه حدود ۲۰۰ هزار هکتار بود و کشاورزان در این محدوده عمدتا به کشت جو، گندم و انگور می‌پرداختند، اما در ادامه سطح زیر کشت آبی در این حوضه آبریز به ۵۰۰ هزار هکتار افزایش یافت و تا پیش از تشکیل ستاد احیا، بیشتر کشاورزان این منطقه به کشت یونجه، چغندر، ذرت و سیب می‌پرداختند که حجم آب مورد نیاز آن‌ها بیش از دو برابر محصولاتی است که قبلا در این منطقه کشت می‌شد.

کلانتری می‌گوید میزان مصرف آب کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، بیش از ۵ برابر شد و این مسئله باعث شد که برای چند دهه متوالی، از سهم آبی که به صورت طبیعی وارد دریاچه می‌شد، کاسته شود. این در حالی است که در بسیاری از موارد، تولید محصولات آب‌بر در حوضه آبریز دریاچه ارومیه حتی با دیدگاه صرفا اقتصادی نیز به صرفه نبود، اما به‌دلیل توجه خاصی که به موضوع خودکفایی وجود داشت، به تولید این محصولات در این حوضه آبریز مجوز داده شد، بدون اینکه به نقش این اقدام در کاهش حجم آب ورودی به دریاچه ارومیه توجه شود.

کلانتری همچنین تاکید کرد که با انجام کارهای پژوهشی، بذرهای گندم کم‌آب‌بر در این حوزه آبریز در دو سال گذشته جایگزین بذرهای سنتی شده است و در سال آبی جاری، ۱۰ هزار هکتار با این بذر کشت شدند و قرار است سطح زیر گشت با این بذرها به ۵۰ هزار هکتار افزایش یابد.

مدرن‌سازی سیستم آبیاری نیز بخش دیگر از برنامه‌ای است که کلانتری می‌گوید در این حوضه آبریز انجام شده است.

از سوی دیگر، پلمب ۸۰ درصد چاه‌های غیرمجاز حاشیه رودخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه از دیگر اقدام‌های این ستاد اعلام شده است.

با این حال، کلانتری می‌گوید «اگر بتوانیم از برداشت‌های غیرمجاز از منابع ورودی به دریاچه ارومیه از جمله آب‌های زیرزمینی موثر بر رودخانه‌های منتهی به آن جلوگیری کنیم، قطعا احیای دریاچه امکان‌پذیر خواهد بود. البته به نتیجه رسیدن این اقدام نیز مانند سایر اقدامات نرم‌افزاری لازم برای احیای دریاچه ارومیه زمان‌بر است و نباید انتظار بازدهی فوری از آن داشته باشیم».

کلانتری همچنین یکی از موانع بر سر راه این ستاد را مخالفت مسئولان دولتی استان آذربایجان غربی با جلوگیری از توسعه کشت آبی در این استان دانسته است. او می‌گوید که این مسئولان زیر بار احیای دریاچه نمی‌رفتند و می‌خواستند که با توسعه کشت آبی و گسترش باغات در سطوح شیب‌دار، اقتصاد استان را توسعه دهند.

رئیس سابق سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌‌گوید که در حال حاضر، بیشتر مردم فهمیده‌اند که اگر دریاچه نباشد، کل اقتصاد منطقه نابود خواهد شد. همچنین در صورت خشک‌شدن کامل دریاچه ارومیه با افزایش ۸ درجه‌ای نوسانات دمایی سالانه در منطقه روبرو خواهیم بود. از سوی دیگر، با خشک‌شدن کامل دریاچه، محدوده ۵۰۰ کیلومتری اطراف دریاچه با غبارهای نمکی مواجه خواهد شد که آسیب‌‌های زیادی به سلامت شهروندان و اقتصاد کشاورزی خواهد زد.

رئیس سابق سازمان حفاظت محیط‌ زیست افزود که بر اساس گزارش دانشگاه علوم پزشکی، در سال آبی ۹۴-۹۵ ، فشار خون مردم تبریز بر اثر تبعات ناشی از تشدید غبارهای نمکی، به طور متوسط ۰.۱ بار افزایش پیدا کرده بود؛ یا در همان سال، فعالیت زنبور عسل در جنوب شرق دریاچه ارومیه یعنی در محدوده آذرشهر تا مراغه، ۸۰ درصد کمتر شده بود و میزان تولیدات زنبورداران نیز به شدت کاهش یافته بود. این در حالی است که برآورد شده است اگر زنبورعسل به مدت هفت تا هشت سال در این منطقه فعالیت نکند، بسیاری از گیاهان منطقه از بین می‌رود و این مسئله تاثیر شدیدی نیز بر افت تولیدات کشاورزی منطقه خواهد گذاشت.

از طرف دیگر، به گفته کلانتری، «آنچه ما در ابتدا در ستاد احیا پیش‌بینی کرده بودیم، این بود که پروژه‌های سخت‌افزاری تا پایان سال ۱۴۰۰ تمام شود و اقدامات نرم‌افزاری لازم برای احیای دریاچه نیز تا سال ۱۴۰۸ به نتیجه برسد. اما در حال حاضر، به نظر می‌رسد که پروژه‌های سخت‌افزاری تا پایان ۱۴۰۲ به اتمام خواهد رسید، اما به نتیجه رسیدن برنامه‌های نرم‌افزاری مورد نیاز برای احیای دریاچه ارومیه، حداقل تا سال ۱۴۱۲ طول می‌کشد».