فارن پالیسی در گزارشی، رفت‌وآمد مرموز کشتی‌های روسیه و ایران را در دریای خزر، اقدام دو کشور برای دور زدن تحریم‌های غرب، و دریای خزر را بهشت دور زدن تحریم‌ها توصیف کرد.
الیزابت براو در گزارشی که دوشنبه، ۱۴ اوت (۲۳ مرداد)، منتشر شد، نوشت، در حالی‌که همه توجه‌ها به تحولات دریای سیاه است، رفت‌و‌آمدهای مرموز در دریای خزر در حال انجام است. این دریاچه عظیم که در جایگاه بزرگترین دریاچه جهان بین قزاقستان، ترکمنستان، آذربایجان، روسیه و ایران محصور شده است، صحنه رفت‌وآمد حجم عظیمی از کشتی‌هایی است که رادارهای خود را خاموش می‌کنند و عمدتا کشتی‌های روسی و ایرانی‌اند.
در سه ماه گذشته بیش از ۶۰۰ مورد خاموشی سیستم شناسایی خودکار (AIS) در کشتی‌ها با پرچم روسیه در دریای خزر مشاهده شده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته ۱۰۰ مورد خاموش بودن سیستم شناسایی خودکار کشتی‌های روسیه به ثبت رسیده بود.
فارن پالیسی با اشاره به اینکه روسیه در حال ورود به «اقتصاد سایه» است، می‌نویسد که کشتی‌های روسی و ایرانی که بین دو کشور در حال ترددند، نیز با خاموش کردن سیستم شناسایی خودکار، با بندرها تماس می‌گیرند و حتی برخی از آن‌ها موقعیت مکانی خود را جعل می‌کنند.
در روزهای اخیر، سیستم شناسایی خودکار ۱۲ کشتی که بین روسیه و ایران در دریای خزر در حال تردد بودند، در جریان مکالمات بندری آن‌ها خاموش بود. این کشتی‌ها همه به نهادهای روسی یا ایرانی تعلق دارند که با پرچم روسیه یا ایران یا هر دو حرکت می‌کنند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
هدف این کشتی‌ها این بوده است که تا حد امکان، دنیای خارج کمتر از حضور آن‌ها در بندرها مطلع باشد و هیچ نیروی پلیس دریایی جهانی هم وجود ندارد که مطمئن شود کشتی‌ها از قوانین و مقررات پیروی می‌کنند.
با اینکه در طول سال‌ها، کشتی‌های مختلفی سیستم شناسایی خودکار خود را خاموشی می‌کرده‌اند، اما وقتی چنین چیزی در مقیاس بزرگ رخ میدهد، به تضعیف قوانین دریایی می‌انجامد که حمل‌و‌نقل جهانی را ممکن میکند.
ماه مه گذشته ۱۳۸ کشتی با پرچم روسیه که در دریای خزر حرکت می‌کردند، ۶۵۷ بار سیستم شناسایی خودکار خود را خاموش کردند. بر اساس داده‌های فهرست لوید (Lloyd)، در ژوئن نیز ۶۲۵ مورد خاموشی سیستم شناسایی خودکار در۱۶۰ کشتی، و در ژوئیه دست‌کم ۶۳۰ مورد خاموشی در ۱۵۷ کشتی در دریای خزر رخ داده است. این آمار چهار برابر خاموشی‌های سیستم شناسایی خودکار در ماه‌های مه، ژوئن و ژوئیه سال گذشته است. در آن ماه‌ها کشتی‌هایی با پرچم روسیه در دریای خزر به ترتیب ۱۵۹، ۱۳۵ و ۱۳۸ بار سیستم شناسایی خودکار خود را خاموش کردند.
در ماه مه سال جاری، ۴۸ کشتی با پرچم جمهوری اسلامی ایران، ۱۹۹ بار سیستم شناسایی خودکار خود را خاموش کردند. این آمار در ژوئن شامل ۲۱۸ بار خاموشی در ۴۸ کشتی ایران، و در ژوئیه شامل ۱۹۲ بار خاموشی در ۴۷ کشتی بوده است. بر این مبنا، کشتی‌های ایران نیز دو برابر بیش از مدت مشابه سال قبل، سیستم شناسایی خودکار خود را خاموش کرده‌اند. آمارها نشان میدهد که شمار چشمگیری از کشتی‌های ایران و روسیه با سیستم شناسایی خودکار خاموش بین بندرهای این دو کشور در تردد بوده‌اند.
در یک رویکرد مقایسه‌ای، سیستم شناسایی خودکار کشتی‌های آذربایجانی، قزاقستانی و ترکمنستانی که در دریای خزر حرکت می‌کردند، دفعات بسیار کمی خاموش شده است.
به نوشته فارن پالیسی، خاموشی سیستم شناسایی خودکار در کشتی‌های روسی و ایرانی فقط ناشی از مشکلات فنی یا وضعیت آب‌وهوایی نبوده است. بیش از ۱۴۹ تا ۱۶۹ مورد خاموشی بین چهار تا هفت روز، و ۵۰ تا ۹۲ مورد خاموشی نیز بین هشت تا ۱۴ روز به طول انجامیده است.
بریجیت دیاکون، تحلیلگر داده‌های فهرست لوید (Lloyd)، می‌گوید: «دریای خزر برای تجارت با ایران واقعا مناسب است و روس‌ها می‌توانند کشتی‌هایی را از دریای آزوف به آنجا بیاروند. به نظر می‌رسد که آن‌ها می‌کوشند فعالیت‌های خود را، هر چه باشد، پنهان کنند. ما قادر نیستیم فقط با استفاده از سیستم شناسایی خودکار ببینیم که آن‌ها دقیقا چه می‌کنند، اما دریای خزر شلوغ‌تر از گذشته است.»
براساس این گزارش، خاموش کردن سیستم شناسایی خودکار، تنها راه پنهان‌کاری روس‌ها و ایرانی‌ها در دریای خزر نیست. کشتی‌های دو طرف همچنین می‌کوشند موقعیت جغرافیایی خود را پنهان و جعل کنند. مثلا در یک روز که تصادفی انتخاب شده بود، چهار کشتی روسی و ایرانی مکان خود را جعل کردند تا به نظر برسد که در بندری ساکن‌اند.
فارن پالیسی می‌نویسد، اگرچه دو طرف اصلا نگران بازرسی‌های ناخوشایند در بندرهای یکدیگر نیستند، ترجیح می‌دهند سفرها مخفیانه باشد. دلیل این رویکرد ممکن است این باشد که تجارت آن‌ها در حال رشد است.
روسیه پیش از حمله به اوکراین، نیاز چندانی به تجارت با ایران نداشت. روسیه در ۲۰۲۰ کمی بیش از ۱.۴ میلیارد دلار کالا به ایران صادر کرد و نزدیک به ۸۰۰ میلیون دلار کالا از ایران وارد کرد. اما در ۲۰۲۱ صادرات روسیه به ایران به بیش از سه میلیارد دلار، و واردات آن از ایران نیز تقریبا به یک میلیارد دلار رسید.
از زمان آغاز جنگ اوکراین، ایران به تامین‌کننده تسلیحات لازم برای روسیه تبدیل شده است. روسیه در ژوئن سال جاری میلادی اعلام کرد که احتمالا تا پایان سال یک توافق تجارت آزاد با ایران و سایر کشورهای اوراسیا امضا خواهد شد، و ایران می‌گوید که روی حجم عظیم سوآپ نفت و گاز با روسیه حساب میکند.
