همه ما کم‌وبیش با افکار منفی مربوط به افزایش سن و پیری درگیر بود‌ه‌ایم و چه بخواهیم یا نخواهیم، زمانی با این روند پیری روبه‌رو می‌شویم. اما آیا افکارمان می‌تواند در روند پیری تغییری بدهد؟ «واشنگتن‌ پست» در این باره گزارشی را منتشر کرده است.

تعصب داشتن روی سن زیاد فقط به کلیشه‌های آشکار سنی مانند «ما به نیروهای جوان‌تر نیازمندیم» یا «کارت‌ تولد» محدود نمی‌شود، بلکه بسیاری از این تعصب‌ها از طرف خود افراد سالمند شکل می‌گیرد و ابراز می‌شود. تعصب داشتن روی سن، همچون دیگر شکل‌های پیری مانند خودخوری، با آسیب دیدن سلامت عاطفی و جسمانی همراه است و می‌تواند سال‌ها از عمر فرد بکاهد.

با این حال، افراد برای بهتر کردن حال جسمی و روحی خود می‌توانند این احساسات منفی را تغییر دهند.

بکا لوی، استاد اپیدمیولوژی و روان‌شناسی در دانشکده بهداشت عمومی ییل، گفت: « افراد مسن می‌توانند به نکته‌های مثبت زیادی در مورد پیری، مانند مزایای قوی‌تر شدن و داشتن اراده بیشتر برای زندگی، توجه کنند.»

لوی می‌گوید: «باورهای سنی ثابت نیستند. انعطاف‌پذیرند و می‌توانیم تغییرشان دهیم و همین نکته واقعا مهم و اساسی است.»

کلیشه‌‌های سنی درونی‌شده به‌نوعی صدای منفی در ذهن افراد است که شاید آن‌ها را وادار کند که برای جوان‌تر به نظر رسیدن، به کارهایی مانند بوتاکس و لیفتینگ صورت یا جراحی‌های زیبایی روی آورند، یا زمانی که نامی را فراموش می‌کنند به خودشان بگوید نکند «لحظه بزرگ پیری» از راه رسیده است.

البته این نگرش‌ها تقریبا جهانی‌اند و بیش از ۸۰ درصد افراد بین ۵۰ تا ۸۰ ساله گرفتار کلیشه‌های رایج مربوط به سن هستند.

نکته جالب اینجاست که در واقعیت امر، اکثر قریب به اتفاق افراد سالمند احساس سلامتی می‌کنند و از زندگی‌شان راضی‌اند. اما تصویری که از افراد مسن در تبلیغات به چشم می‌خورد متفاوت است؛ آن‌ها را اغلب فراموشکار و بدخلق و ضعیف نشان می‌دهند.

احتمالا تعصب داشتن روی خود غیرمنطقی به نظر می‌رسد، اما این کلیشه‌های سنی درونی‌شده بسیار آهسته عمل می‌کنند. این کلیشه‌ها، که از دوران کودکی با افسانه‌هایی در مورد جادوگران شیطانی شروع شده است، به لطف زمان و پیام‌های منفی که رسانه‌ها و جامعه می‌فرستند، گسترده‌تر و جاگیرتر می‌شود. سپس، زمانی که متوجه سفید‌ شدن موهایمان می‌شویم یا مثلا در اتوبوس جوان‌ترها جایشان را به ما می‌دهند، این کلیشه‌های سنی سمی ناگهان شخصی می‌شوند.

ماروین فرموسا، دانشیار پیری‌شناسی در دانشگاه مالت، می‌گوید: «افراد مسنی که واقعا سنشان را کمتر از دیگران می‌دانند، خیره‌کننده‌اند. مردم سن خود را انکار می‌کنند.»

بنا بر پژوهش‌های آمریکایی‌ها در سال ۲۰۲۲، حدود ۵.۴ میلیارد دلار برای محصولات ضدپیری پوست هزینه شده‌ است. محصولات ضدپیری فقط کرم‌های ضد چروک نیست. این محصولات در واقع روی نحوه تفکر و احساسات و عمل افراد اثر می‌گذارند.

لوی در پژوهشی که کرد افراد مسن را، در حالی که در حال بازی کامپیوتری بودند، ناخودآگاه در معرض کلماتی قرار داد که بار منفی در مورد پیری داشتند؛ کلماتی مانند سالخورده و وابسته. این عده را همچنین در معرض کلمات مثبتی مانند عاقل و موفق نیز قرار دادند. 

قبل و بعد از بازی، پژوهشگران از شرکت‌کنندگان خواستند کارهایی مانند اینها بکنند: صحبت کردن در مورد یک واقعه استرس‌زا، پیاده‌روی در فاصله کوتاه، و حفظ تعادل.

هنگامی که این افراد ناخودآگاه کلمات نشاط‌آور در مورد پیری می‌شنیدند، در حافظه‌شان بهبود حاصل می‌شد. در حین تعریف واقعه استرس‌زا، فشار خون و ضربان قلبشان کاهش می‌یافت، و در راه رفتن سریع و حفظ تعادل عملکرد بهتری نشان می‌دادند. همین این افراد در مواجهه با کلمات منفی، واکنش‌های ناخوشایند و سرشار از استرسی داشتند.

لووی همچنین دریافت افرادی که باورهای سنی مثبت‌تری دارند، حتی اگر حامل ژن آلزایمر باشند، بسیار کمتر از دیگران به زوال عقل مبتلا می‌شوند. او همچنین در تحقیق دیگری دریافت که افرادی که باورهای سنی مثبتی دارند، به‌طور متوسط ۷ سال و نیم بیشتر عمر می‌کنند.

احساس بد داشتن به پیر شدن سبب کاهش اعتماد به نفس و کناره‌گیری افراد از اجتماع می‌شود. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که کلیشه‌های سنی درونی‌شده باعث می‌شود افراد تمایل به بازنشستگی زودهنگام داشته باشند.

همچنین، احساسات منفی داشتن در مورد افزایش سن و پیری سبب افزایش سطح استرس بیولوژیکی افراد می‌شود و آن‌ها را در معرض خطر بیماری قلبی و سکته قرار می‌دهد.

کلید استراتژی سه بخشی لوی برای کاهش کلیشه‌های سنی درونی‌شده تغییر عادات است.

۱.کلیشه‌های سنی یا سن‌گرایی‌ را بشناسید.

لوی می‌گوید: «اگر ما از این پیام‌ها آگاه نباشیم، اغلب نمی‌توانیم در برابر آن‌ها مقاومت کنیم و آن‌ها زیر سوال ببریم یا قبول نکنیم».

۲. تقصیر را به‌جای افزایش سن بر گردن کلیشه‌های مربوط به پیری بیندازید.

۳. در برابر پیام‌های ضدپیری در تبلیغات، سیاست، مکالمات روزمره، و افکار خودتان مقاومت کنید.