ایجاد یک میلیون شغل و ساخت یک میلیون مسکن در سال از مهم‌ترین وعده‌های ابراهیم رئیسی در جریان کارزارهای انتخاباتی بودند که مقام‌های دولتی پس از استقرار دولت سیزدهم نیز بارها آن‌ها را تکرار کردند اما با وجود گذشت بیش از دو سال، هیچ‌یک از این دو وعده اجرایی نشده‌اند.

دولتی‌ها درباره اینکه چرا وعده ساخت یک میلیون مسکن در سال اجرایی نشد، به افکار عمومی پاسخ روشنی نمی‌دهند و درباره وعده ایجاد یک میلیون شغل در سال هم به عددسازی‌های آماری متوسل شده‌اند.

مرکز آمار ایران که پیش‌ از این نیز در اعلام نرخ تورم به کمک دولت ابراهیم رئیسی شتافته بود، در گزارشی جدید ادعای کاهش نرخ بیکاری در ایران را مطرح کرد و مدعی شد که نرخ بیکاری به رقم ۷.۹ درصد رسیده است.

بر مبنای این گزارش، در یک سال منتهی به تابستان ۱۴۰۲، بیش از ۹۰۰ هزار نفر به جمعیت افراد دارای شغل افزوده شده‌ است. به‌عبارت دیگر، در بخش خدمات برای ۴۸۰ هزار نفر، در بخش صنعت برای ۳۷۰ هزار نفر و در بخش کشاورزی برای ۵۸ هزار نفر شغل ایجاد شده است.

مرکز آمار ایران همچنین مدعی است که در بهار ۱۴۰۲ نرخ بیکاری با رشد نقطه‌به‌نقطه منفی یک درصد، به ۷.۹ درصد رسیده است.

در بررسی وضعیت اشتغال مردان و زنان نیز با عددهایی برخورد می‌کنیم که با واقعیت‌های ملموس جامعه امروز ایران مغایرت دارند. بر اساس گزارش ادعایی مرکز آمار، در تابستان ۱۴۰۲، نسبت اشتغال مردان معادل ۶۴.۳ درصد بود که این رقم رشد ۰.۹ درصدی نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد.

در این گزارش آمده که در دومین فصل سال جاری نیز ۵۲۸ هزار نفر به جمعیت شاغلان مرد افزوده شده و در همین بازه زمانی، نرخ بیکاری مردان با رشد منفی یک‌ درصدی به ۶.۳ درصد رسیده است. به این معنی که از جمعیت مردان بیکار  ۱۹۴ هزار نفر کاسته شده است.

آمارهای مربوط به زنان در بازار کار هم ادعای رشد یک درصدی اشتغال زنان نسبت به تابستان ۱۴۰۱ را مطرح می‌کند. به‌ طوری‌ که ادعا شده در تابستان امسال، ۳۷۸ هزار نفر به جمعیت زنان شاغل افزوده شده و نرخ بیکاری زنان به ۱۵.۴ درصد رسیده است.

این آمار چنانچه روزنامه دنیای اقتصاد نیز تایید کرده، یک وضعیت ایده‌آل در ایران را نشان می‌دهد؛ البته به شرط اینکه قابل‌اتکا و صحیح باشد؛ اما منتقدان معتقدند با توجه به شرایط اقتصادی جامعه این روند در نرخ بیکاری و آمار اشتغال جای سوال دارد. به‌خصوص اینکه مرکز آمار درباره جزئیات ورود و خروج در بخش‌های مختلف اقتصادی و کیفیت مشاغل ایجاد‌شده تحلیلی ارائه نکرده است.

ادعای ایجاد یک میلیون شغل در تابستان ۱۴۰۲ به‌ویژه در بخش‌های خدماتی، صنعتی و کشاورزی با توجه به وضعیت اقتصادی وخیم ایران و تورم فزاینده گام دیگری در جهت موفق نشان دادن عملکرد دولت سیزدهم است. برای اینکه عددسازی مرکز آمار ایران در اعلام نرخ بیکاری را بهتر درک کنیم، کافی‌ است تفاوت تعریف «بیکاری» از نظر مرکز آمار و دیدگاه‌های تخصصی و عمومی را بررسی کنیم.

بر مبنای تعریف مرکز آمار جمهوری اسلامی، هر فردی که درآمد دارد، شاغل محسوب می‌شوند. به عبارت دیگر، اگر فردی حتی یک ساعت در هفته کار کند و بابت آن دستمزد حداقلی بگیرد، از نظر مرکز آمار شاغل محسوب می‌شود و نام او از جمعیت افراد بیکار خط می‌خورد؛ اما از دیدگاه عمومی و تخصصی، شاغل به کسی گفته می‌شود که صاحب شغل و درآمد پایدار است و از طریق آن امرار معاش می‌کند. بنابراین جمعیت افراد آماده به‌کار در ایران که شغل و درآمدی ندارند، می‌تواند چندین برابر آمار اعلامی مرکز آمار باشد. هرچند حتی آمار دولتی هم از وضعیت وخیم نرخ بیکاری در ایران حکایت دارد.

بر اساس گزارش اخیر مرکز آمار، جمعیت آماده به کار ایران در تابستان سال جاری ۶۴ میلیون و ۴۵۶ هزار نفر براورد شده بود که از این تعداد، ۲۶ میلیون و ۸۰۱ هزار نفر جزو جمعیت فعال اقتصادی بودند. ضمن اینکه در بخش‌های خدماتی، کشاورزی و صنعتی بسیاری از افراد صاحب‌شغل هم به دلیل نوسان‌های اقتصادی، زیان‌دهی کسب‌وکارها و تورم، امنیت شغلی و درامد پایدار ندارند.

در بخش اشتغال زنان نیز مرکز آمار در حالی ادعای افزایش جمعیت زنان شاغل را مطرح می‌کند که در یک سال گذشته با فیلترینگ گسترده پلتفرم‌های پرکاربرد مثل اینستاگرام هزاران کسب‌وکار آنلاین که بیشتر آن‌ها را زنان اداره می‌کردند، نابود شدند. همچنین حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی محدود شد و این محدودیت با شیب فزاینده همچنان ادامه دارد.