در حالی که خودروهای فرسوده به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع آلودگی هوا معرفی می‌شوند، داده‌های مطالعاتی نشان می‌دهد که در نهادهای اجرایی ایران از جمله سازمان حفاظت محیط زیست و شهرداری‌ها، برای اجرای قوانین مربوط به معاینه فنی و اسقاط خودروهای فرسوده اراده‌ای وجود ندارد.
بر مبنای گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، به دلیل ضعف مراکز معاینه فنی، آمار وسایل نقلیه مشمول فرسودگی صفر شده است؛ به طوری که با وجود شمار بالای خودروهای در مرز فرسودگی، استعلام‌های صورت‌گرفته از دستگاه‌های مربوطه آشکار می‌کند تاکنون وسیله نقلیه‌ای که طی دو دوره متوالی معاینه فنی اخذ نکرده باشد، گزارش نشده است.
این در حالی است که نسبت وسایل نقلیه فرسوده اعم از موتورسیکلت، سواری، مینی‌بوس و اتوبوس به خودروهای نو در شهرهایی مانند تهران به ۸۰ درصد هم می‌رسد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
روزنامه پیام ما روز پنجشنبه ۱۶ آذر در گزارشی با عنوان «نقص معاینه فنی»، به این موضوع پرداخت و به نقل از مرکز پژوهش‌های مجلس نوشت که طی سالیان اخیر، معافیت خودروسازان داخلی از صدور گواهی اسقاط خودرو از یک سو و ممنوعیت واردات خودرو از سوی دیگر به کاهش قابل‌توجه اسقاط خودرو در ایران منجر شده است.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از اهمال نهادهای اجرایی مانند وزارت کشور، سازمان حفاظت محیط زیست و شهرداری‌ها هم پرده برمی‌دارد. طبق ماده ۵ آیین‌نامه اجرایی قانون هوای پاک، وزارت کشور موظف است نظارت بر عملکرد مراکز معاینه فنی کلان‌شهرها را تشدید کند. روندی که باید با افزایش بازرسی‌های سرزده و حضور نیروی‌های ناظر از طریق شهرداری‌ها دنبال شود.
همچنین طبق این آیین‌نامه، وزارت کشور مکلف است با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست دستورالعمل تشدید نظارت بر اجرای قانون را ابلاغ کند؛ اما آن‌طور که در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده، سازمان حفاظت محیط زیست سال ۱۴۰۱ در «اقدامی ناصواب» این دستورالعمل در حال بررسی در کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط زیست دولت را از دستور کار خارج کرده است و در حال حاضر برای نظارت بر این مراکز دستورالعمل مصوبی وجود ندارد.
در این گزارش آمده است: «توجیه سازمان حفاظت محیط زیست برای این اقدام ابلاغ قانون ساماندهی صنعت خودرو بود؛ در حالی که به چنین اقدامی نیاز نبود و این دستورالعمل می‌توانست با استناد به آیین‌نامه اجرایی ماده ۸ قانون هوای پاک اجرایی شود.»
امتناع از اجرای کامل قانون هوای پاک و ضعف مراکز معاینه فنی خودرو در شرایطی ادامه دارد که آمارها نشان می‌دهد بیش از سه میلیون خودرو در ایران به سن فرسودگی رسیده‌اند و اسقاط خودروهای فرسوده علاوه بر اینکه به کاهش آلودگی هوا منجر می‌شود، در میزان مصرف روزانه بنزین هم تاثیر می‌گذارد.
در سال ۱۴۰۰، میانگین عمر ناوگان وسایل نقلیه عمومی باری ایران بیش از ۱۹ سال بود. خلاصه‌وضعیت کلی ناوگان وسایل نقلیه در حال تردد در شهر تهران نیز بیانگر عبور بیش از ۴۰ درصد وانت‌ها، بیش از ۹۰ درصد مینی‌بوس‌ها، بیش از ۳۰ درصد کامیون‌ها، بیش از ۱۵ درصد سواری‌ها، بیش از ۶۰ درصد تاکسی‌ها و بیش از ۸۰ درصد اتوبوس‌ها از سن مرز فرسودگی است.
روزنامه همشهری روز چهارشنبه ۱۵ آذر به نقل از جعفر تشکری هاشمی، عضو شورای شهر تهران، نوشت که سالانه بیش از یک میلیون خودرو به خودروهای ایران اضافه می‌شود ولی در مقابل، خودروهای فرسوده از رده خارج نمی‌شوند.
به گفته این عضو شورای شهر، در نتیجه این رویه خودروهایی که با فناوری ده‌ها سال قبل ساخته شده‌اند، همچنان تردد می‌کنند و بر افزایش میزان آلایندگی شهر می‌افزایند.
این عضو شورای شهر تهران سهم اتوبوس‌های شهری در آلودگی هوای تهران را «کم» توصیف کرد و مدعی شد که بیشتر آلایندگی‌ها را خودروهای فرسوده، موتورسیکلت‌ها و تاکسی‌های قدیمی ایجاد می‌کنند.
موتورسیکلت‌ها و خودروهای قدیمی وسایل نقلیه اقشار کم‌درآمدند که به دلیل تنگناهای مالی و افزایش بی‌رویه بهای خودرو، امکان نوسازی وسایل نقلیه‌شان را ندارند. تاکسی‌های فرسوده و مالکان آن‌ها نیز در شرایط مشابهی به سر می‌برند؛ به‌خصوص اینکه از سال ۱۳۹۶ به بعد تسهیلات یارانه‌ای هم از طرح نوسازی ناوگان تاکسی‌رانی حذف و خرید نقدی جایگزین آن شد.
پیش‌تر مرتضی ضامنی، مدیرعامل اتحادیه حمل‌ونقل مسافر شهری، به خبرگزاری ایسنا گفته بود که شرایط اقتصادی به اکثر تاکسی‌رانان و تاکسی دارها جازه نمی‌دهد بر اساس طرح نوسازی، بهای خودرو را نقدی بپردازند. این وضعیت در حالی است که به گفته این فعال صنفی با اختصاص پنج درصد تولیدات خودروسازان به تاکسی، می‌توان سالانه ۴۰ هزار تاکسی فرسوده را نوسازی کرد.
