سخنگوی شورای نگهبان از پایان مهلت ۵۰ روزه هیئت‌های مرکزی استان‌ها و هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات برای اعلام نظر در‌خصوص «صلاحیت ثبت‌نام‌کنندگان انتخابات مجلس شورای اسلامی» خبر داد و گفت نتایج بررسی‌ها به وزارت کشور ارسال شده است و در دو روز آینده به داوطلبان اعلام خواهد شد.

هادی طحان‌نظیف روز پنجشنبه، ۱۴ دی‌ماه، با حضور در صداوسیما از تایید صلاحیت بیش از ۱۱هزار داوطلب نمایندگی مجلس در ایران خبر داد و اشاره کرد که «مرحله بعدی بررسی صلاحیت افراد در شورای نگهبان انجام می‌شود» و افراد رد صلاحیت شده این مرحله سه روز برای اعتراض فرصت دارند.

سخنگوی شورای نگهبان همچنین تایید کرد در این مرحله صلاحیت ۲۶ نماینده فعلی مجلس شورای اسلامی رد شده است.

باوجودآنکه وزارت کشور دو روز برای ابلاغ نظر هیئت‌های نظارت به افراد فرصت دارد، برخی رسانه‌ها از صبح روز پنجشنبه مدعی شده‌اند که هیئت‌های نظارت صلاحیت چهره‌هایی همچون علی مطهری، مسعود پزشکیان، محمدباقر نوبخت و غلامرضا تاجگردون به همراه ۵۵ نماینده مجلس فعلی را تایید کرده‌اند.

این موضوع در حالی اعلام شده است که پزشکیان در واکنش به انتشار این خبر گفته هنوز به‌طور رسمی خبری به او ابلاغ نشده است.

اخبار تایید صلاحیت افراد در شهرستان‌ها و استان‌ها در حالی منتشر شده است که هیئت‌های اجرایی در مرحله اول بررسی صلاحیت‌ها چهره‌هایی مانند علی مطهری و مسعود پزشکیان را رد کرده بودند.

برخی تحلیلگران بر این باورند سخنان اخیر علی خامنه‌ای مبنی بر ضرورت اتخاذ تدابیری برای رونق انتخابات پیش‌ روی مجلس شورای اسلامی سبب شده است هیئت‌های نظارت برخلاف هیئت‌های اجرایی با تایید صلاحیت چند چهره و تعدادی از نمایندگان مجلس فعلی تلاش کنند به این انتخابات ظاهری رقابتی ببخشند.

نگرانی از کاهش مشارکت مردم در انتخابات اسفندماه مجلس که می‌تواند نشانه «مقبول نبودن» و «مشروعیت نداشتن» نظام نزد مردم باشد، رهبر جمهوری اسلامی را بر آن داشته است تا بر خلاف گذشته که تلاش داشت شرکت در انتخابات را توصیه بداند، این بار به‌صورت تهدیدآمیز اعلام کند صحبت علیه شرکت مردم در انتخابات به منزله «مخالفت با اسلام» است.

رهبر جمهوری اسلامی روز چهارشنبه، ۱۳ دی‌ماه، در دیدار با جمعی از مداحان کشور در‌خصوص اهمیت ترغیب مردم به شرکت در انتخابات تصریح کرد: «انتخابات یک وظیفه است و هر کسی با انتخابات مخالفت کند با جمهوری اسلامی و اسلام مخالفت کرده است.»

باتوجه‌به ابراز نگرانی صریح و چندباره مقام‌های ارشد نظام از کاهش مشارکت مردم در انتخابات، برخی کارشناسان سیاسی در جریان «انفجارهای اخیر کرمان» حکومت را متهم کرده‌اند که این حادثه را فرصتی برای ایجاد فضای احساسی در جامعه به‌قصد گرم‌شدن تنور انتخابات می‌داند.

سردی فضای سیاسی حاکم بر جامعه، به همراه ناامیدی از اصلاح امور، موجب شده است تحلیلگران عقیده داشته باشند باور اکثریت مردم این است که فرصت اصلاح فساد و استبداد در ایران از طریق صندوق رای پایان‌ یافته است.

روند وقایع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی طی شش سال گذشته موجب شکل‌گیری اعتراض‌های خیابانی گسترده از دی‌ماه ۱۳۹۶ و افزایش چشمگیر تمایل به گذار از جمهوری اسلامی در جامعه شده است.

بسته‌تر شدن فضای سیاسی و اجرای برنامه «یکدست‌سازی و خالص‌سازی» با حمایت علی خامنه‌ای در دو انتخابات مجلس سال ۱۳۹۸ و ریاست‌جمهوری سال ۱۴۰۰ از طریق رد صلاحیت‌های گسترده نیز عملا مردم را از صحنه مشارکت سیاسی کنار گذاشت.

خیزش مردمی گسترده سال ۱۴۰۱ نیز نه‌تنها موجب ازدست‌رفتن کامل مشروعیت نظام و افزایش میل به براندازی در میان همه اقشار جامعه به‌ویژه نسل جوان شد، بلکه ناکارآمدی پروژه خالص‌سازی ولایت‌فقیه برای کنترل همه امور را آشکار کرد.

باور نداشتن به امکان اصلاح حکومت حتی سبب شد بسیاری از چهره‌های جریان موسوم به اصلاحات و برخی احزاب اصلاح‌طلب نیز از هرگونه فعالیت انتخاباتی و ثبت‌نام در انتخابات مجلس اخیر پرهیز کنند.

در این میان سخنان اخیر رهبر جمهوری اسلامی مبنی بر ایجاد فضای رقابتی سبب شد ابراهیم رئیسی با دعوت از بعضی چهره‌های احزاب سیاسی تلاش کند راهی برای آشتی میان نیروهای درون حاکمیت فراهم سازد. اما این نشست، برخلاف ادعای بانیانش و به ‌گفته رسانه‌ها، محل تشدید اختلاف و تنش میان نیروهای سیاسی درون ساختار جمهوری اسلامی شد.

این نشست نه‌تنها نتوانست مقدمه شور انتخاباتی در جامعه باشد، بلکه واکنش به چهره‌های شرکت‌کننده در آن، بار دیگر یادآور شعار «اصلاح‌طلب، اصول‌گرا دیگه تموم ماجرا» بود که طی اعتراض‌های سال ۱۳۹۶، آبان ۱۳۹۸ و خیزش مردمی ۱۴۰۱ در خیابان‌های شهرهای مختلف ایران بارها تکرار شد.

در کنار بی‌توجهی جامعه به این نشست، برخی از حاضران در آن اذعان کردند که ابراهیم رئیسی نیز در این جلسه پذیرفته است حتی با مشارکت احزاب سیاسی در انتخابات و طرح وعده‌هایی همچون آزادی‌های اجتماعی و سیاسی نیز با توجه شرایط کنونی، جامعه رغبتی برای مشارکت سیاسی ندارد.

ابراهیم رئیسی در شرایطی این سخنان را بیان کرده است که چهره‌هایی در بدنه اجتماعی اصلاح‌طلبان -که شاید حضور آن‌ها می‌توانست دست‌کم تمایل به مشارکت ایجاد کند- از ابتدا به دلیل شرایط حاکم بر کشور برای این رقابت ثبت‌نام نکرده‌اند.

در این میان ایده تمرکز بر دعوت به مشارکت در انتخابات مجلس خبرگان با محوریت حسن روحانی و القای اهمیت این مجلس بر انتخاب رهبر آینده از سوی نیروهای اصلاح‌طلب و اعتدال‌گرا نیز با استقبال جامعه مواجه نشده است.

حسن روحانی طی هفته گذشته ضمن مهم دانستن انتخابات مجلس خبرگان، شرکت‌نکردن مردم در انتخابات مجلس شورای اسلامی را نوعی «اعلام نظر مشروع» از سوی جامعه دانست، سخنی که به باور تحلیلگران باتوجه‌به بدبینی مردم به رئیس‌جمهوری پیشین و وعده‌های او، تلاش بیشتر برای بقای سیاسی درون حکومت در شرایط فعلی کشور است.

اما در میانه این کش‌وقوس‌های سیاسی، سخنگوی ستاد انتخابات ۱۳ دی‌ماه اعلام کرد: «تعرفه رای هر دو انتخابات خبرگان و مجلس» یکی خواهد بود و به‌این‌ترتیب روشن شد اینکه مردم برای حمایت از یک جریان خاص، تنها در انتخابات خبرگان رهبری شرکت کنند، ممکن نیست.

تاکنون اخبار انتخابات مجلس شورای اسلامی کوچک‌ترین شور رقابتی حتی میان حامیان سنتی حکومت ایجاد نکرده است و با وجود اصرار برخی موسسات نظرسنجی بر مشارکت احتمالی بیش از ۳۰ درصد مردم، آنچه بر فضای جامعه حاکم است، نشان می‌دهد نه افزایش ثبت‌نام حامیان ولایت برای نشستن بر صندلی نمایندگی، نه خالص‌سازی دولت و تهدید و تشویق رهبر جمهوری اسلامی و نه به میدان آمدن جریان‌های سیاسی اصلاح‌طلب درون حاکمیت، هیچ‌کدام اثری بر افزایش مشارکت انتخاباتی نخواهند داشت.

این کاهش احتمالی مشارکت و روشن‌شدن ابعاد تمایل مردم به عبور از نظام چنان قابل حدس‌ است که خشم علی خامنه‌ای و حامیان او را حتی پیش از برگزاری نمایش انتخابات در ایران برانگیخته است.