ضمیر کابلوف، فرستاده ویژه رییس‌جمهوری روسیه در امور افغانستان، به خبرگزاری دولتی ریا نووستی روسیه گفت که تاجیکستان با حضور افغانستان در سازمان همکاری‌های شانگهای مخالفت است. در نشست اخیر وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای، که اوایل خرداد در آستانه پایتخت قزاقستان برگزار شد، تاجیکستان و دیگر شرکت‌کنندگان درمورد حضور افغانستان در این سازمان و همکاری‌های اقتصادی، مقابله با تهدیدها و چالش‌های کشورهای عضو صحبت کردند.

از زمان فروپاشی دولت جمهوری و بازگشت طالبان به قدرت، این نخستین‌بار است که بحث حضور افغانستان در گفت‌وگوهای سازمان همکاری‌های شانگهای مطرح شده‌ است. افغانستان  از سال ۲۰۱۲ عضو ناظر این سازمان است و در سال ۲۰۱۵ دولت اشرف غنی به این سازمان پیشنهاد کرد که به عضویت اصلی پذیرفته شود، اما این درخواست پیگیری نشد و افغانستان همچنان عضو ناظر باقی ماند.

تا پیش از بازگشت طالبان به قدرت، مقام‌های دولت پیشین افغانستان در سطوح مختلف در نشست‌های این سازمان شرکت می‌کردند، اما در نشست‌های این سازمان در نزدیک به سه سال گذشته، هیچ کسی از افغانستان شرکت نکرده‌ است.

بیشتر اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای با رژیم طالبان روابط نزدیک و دوستانه دارند، اما تاجیکستان و هند ضمن متوقف ساختن روند صدور ویزا برای شهروندان افغانستان، از پذیرفتن دیپلمات‌های طالبان در خاکشان نیز خودداری کرده‌اند. ضمیر کابلوف ابراز امیدواری کرد که موضع تاجیکستان درباره حضور طالبان در سازمان شانگهای نرم‌تر شود.

کابلوف گفت: «روسیه و اکثریت شرکت‌کنندگان از ازسرگیری کارگروه تماس سازمان شانگهای و افغانستان حمایت کردند. شرکای تاجیک ما هنوز ملاحظات خاصی دارند، اما امیدواریم که به‌زودی در موضع خود تجدیدنظر کنند.»

در ماه مارس امسال، مولوی عبدالکبیر، معاون سیاسی نخست‌وزیر طالبان، در ملاقات با سفیر چین در کابل خواستار شرکت طالبان در نشست‌های سازمان همکاری شانگهای شد. مولوی عبدالکبیر از چین خواست که طالبان را برای شرکت در نشست‌های سازمان همکاری شانگهای کمک کند. یک‎ سال پیش نیز وزارت خارجه طالبان حضور در نشست‌های سازمان همکاری شانگهای را «حق مشروع» خود خوانده بود.

بحث درباره مشارکت طالبان در سازمان همکاری شانگهای در حالی مطرح شد که اخیرا ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه، از ضرورت تعامل و تماس با طالبان سخن گفت و سرگئی لاوروف، وزیرخارجه روسیه، از اقدام این کشور در حذف نام طالبان از فهرست گروه‌های تروریستی خبر داد. در سوم ژوئن، قاسم جومارت توکایف، رییس‌جمهوری قزاقستان، گفت برای تعامل اقتصادی و افزایش همکاری‌ها با رژیم طالبان نام این گروه را از فهرست گروه‌های تروریستی و ممنوعه در قزاقستان حذف کرده‌ است.

افزون بر روسیه و قزاقستان، چین، پاکستان، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان و ایران نیز در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی روابط نزدیکی با رژیم طالبان دارند. سفارت‌خانه‌های افغانستان در این کشورها به دیپلمات‌های طالبان واگذار شده‌اند و هیئت‌های طالبان نیز هرازگاه از این کشورها دیدن می‌کنند. در آخرین مورد، مولوی عبدالمنان عمری، وزیر کار و امور اجتماعی رژیم طالبان و برادر ملا عمر بنیان‌گذار طالبان، مولوی ندا محمد ندیم، وزیر تحصیلات عالی، و مولوی حبیب‌الله آغا، وزیر معارف (آموزش و پرورش) طالبان، در دو نشست جداگانه در روسیه شرکت کردند.

ندا محمد ندیم و حبیب‌الله آغا مدارس و دانشگاه‌ها را به روی دختران و زنان بسته‌اند و از چهره‌های تندرو طالبان هستند که با برپایی بیش از هزار مدرسه جهادی نظام آموزشی افغانستان را به چالش کشیده‌اند، اما مقام‌های روسیه از این دو عضو کابینه طالبان برای سخنرانی در نشستی بین‌المللی دعوت کرده‌اند که در آن درمورد بهبود نظام‌های آموزشی کشورهای مختلف جهان گفت‌وگو می‌شود.

با این حال، تاجیکستان و هند، از اعضای اصلی سازمان همکاری شانگهای، هنوز روابطشان با رژیم طالبان را توسعه نداده‌اند. هرچند سفارت هند و تاجیکستان با حضور چند مشاور و دیپلمات فعال است، اما هیئت‌های طالبان به این کشورها سفر نکرده‌اند.

هنوز مشخص نیست که مخالفت تاجیکستان، در مقام موسس سازمان همکاری شانگهای، با مشارکت طالبان در این سازمان چه قدر تعیین‌کننده‌ است، اما چین و روسیه، دو قدرت منطقه‌ای که از رهبران عمده این سازمان‌اند، با مشارکت طالبان موافق‌اند.

پس از بازتاب سخنان ضمیر کابلوف درمورد مخالفت تاجیکستان با مشارکت طالبان در سازمان همکاری شانگهای، احمد سعید مرادزاده، سرپرست هماهنگ‌کننده ملی تاجیکستان در امور سازمان همکاری شانگهای، به رسانه آسیا پلس گفت که تاجیکستان بر ضرورت گفت‌وگو درباره افغانستان در چارچوب سازمان همکاری شانگهای تاکید می‌کند و مخالفتی با ازسرگیری کارگروه تماس این سازمان با افغانستان ندارد.

این مقام تاجیکستانی، برخلاف سخنان ضمیر کابلوف، گفت: «طرف تاجیکستان هرگز با ازسرگیری کارگروه تماس مخالفت نکرده است.»

احمد سعید مرادزاده، با اشاره به صحبت‌های وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای درمورد مشارکت طالبان در نشست‌های این سازمان، گفت: «طرف تاجیکستان در نشست شورای وزیران امورخارجه سازمان همکاری شانگهای در آستانه، پیشنهاد کرد تا در این مرحله یک بحث تخصصی درباره مسائل افغانستان در ساختار کشورهای عضو سازمان راه‌اندازی شود.»