با وجود اینکه محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در مصاحبه‌ای ادعای حذف کامل دلار از معامله‌های بین ایران و روسیه را مطرح کرد، بازرگانان ایرانی می‌گویند همچنان مجبورند در معامله با روس‌ها از دلار استفاده کنند.

عبدالله مهاجر دارابی، نایب‌رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه ضمن رد ادعای رئیس مجلس به خبرگزاری ایلنا گفت که بیش از یک سال است که استفاده از روبل و ریال در مراودات بین دو کشور در دستور کار قرار گرفته اما اجرایی شدن این طرح به زمان نیاز دارد.

به گفته این فعال اقتصادی، در حال حاضر که از دلار در جریان تجارت بین دو کشور استفاده می‌شود، تاجران ایرانی چاره‌ای ندارند جز اینکه ۲۰ تا ۳۰ درصد کل درآمد حاصل از صادرات را صرف هزینه انتقال پول کنند.

نایب‌رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه حل مشکلات جاری تاجران ایرانی را در احیای برجام دانست و گفت این موضوع می‌تواند به تسهیل رابطه تاجران ایرانی با جهان بینجامد و از هزینه‌های کاذب در فرایند تجارت بکاهد.

رئیس‌ مجلس شورای اسلامی، هفته گذشته پس از سفر به مسکو در مصاحبه با شبکه تلویزیونی راشاتودی، ضمن اشاره به «روابط عمیق جمهوری اسلامی و روسیه» ادعای «حذف کامل» دلار از معامله‌های تجاری بین دو کشور را مطرح کرد.

او همچنین بریکس را فرصت مناسبی برای «دلارزدایی» از معامله‌های تجاری جهانی دانست و بدون اشاره به جزئیات گفت که در سفر پیشین به مسکو پیام علی خامنه‌ای را به ولادیمیر پوتین رسانده است.

از زمان خروج واشنگتن از توافق برجام و اعمال مجدد تحریم‌های ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی، ارتباط شبکه بانکی ایران با سرویس پیام‌رسان مالی سوئیفت در بلژیک که یک سرویس کلیدی در مبادلات بانکی بین‌المللی به شمار می‌رود، قطع شده است.

پاییز سال ۱۳۹۶ که ولادیمیر پوتین برای حضور در نشست سه‌جانبه تهران، باکو و مسکو به ایران سفر کرد، خامنه‌ای به او پیشنهاد داد که دلار از مبادلات اقتصادی دوجانبه حذف شود. این پیشنهاد با هدف «بی‌اثر شدن تحریم‌های آمریکا» به رئیس‌جمهور روسیه ارائه شد.

حدود دو سال پس از آن نیز قالیباف با پیام مکتوب علی خامنه‌ای راهی مسکو شد اما به بهانه همه‌گیری کرونا فرصت ملاقات با پوتین را پیدا نکرد.

در آن زمان، تنها جمهوری اسلامی بود که در پی تحریم‌های بین‌المللی بر حذف دلار از معامله‌های دو جانبه با روسیه اصرار داشت اما یک سال بعد، روسیه نیز در پی حمله نظامی به اوکراین با تحریم‌های گسترده بین‌المللی مواجه شد و به همین دلیل به پیشنهاد حذف دلار روی خوش نشان داد.

پوتین پس از آن نیز برای حذف دلار از مبادلات تجاری با چین نیز خیز برداشت. با این حال، حذف دلار از معامله‌های بین‌المللی به دلیل کارکرد پیام‌رسان بین‌بانکی سوئیفت به راحتی امکان‌پذیر نیست.

تیرماه ۱۴۰۱، علی صالح‌آبادی، رئیس‌کل وقت بانک مرکزی، با رئیس‌کل بانک مرکزی و برخی مقام‌های روس برای کنار گذاشتن دلار و یورو از مبادلات تجاری دو کشور مذاکره کرد و مدعی شد که امکان استفاده از پیام‌رسان‌های بومی روسیه و ایران به جای سوئیفت وجود دارد.

بهمن‌ماه همان سال نیز معاون بین‌الملل بانک مرکزی ایران، قرارداد اتصال سامانه‌های پیام‌رسان بانک‌های ایران و روسیه را  با معاون بانک مرکزی روسیه امضا کرد و مدعی شد که «همه بانک‌های عضو سامانه پیام‌رسان‌های بانکی ملی ایران می‌توانند با همه بانک‌های روسیه پیام‌های بانکی تبادل کنند».

در نهایت نیز دی‌ماه سال گذشته، خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران، از نهایی شدن توافق بکارگیری پول‌های ملی در مبادلات تجاری ایران و روسیه با حضور روسای بانک مرکزی دو کشور خبر داد.

با این حال، استفاده از پول‌های رایج دو کشور به جای دلار به دلایل متعددی امکان اجرا پیدا نکرد. پیش‌تر عبدالناصر همتی، رئیس‌کل پیشین بانک مرکزی ضمن تایید این موضوع گفته بود که دلار از مبادلات کشور اصلا قابل حذف نیست و به جای این مباحث بی‌حاصل، باید روی توافق و برچیدن تحریم‌ها از کشور کار کرد.