وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دولت سیزدهم جمهوری اسلامی مدعی است که براساس آمارها وضع گردشگری در ایران بهبود پیدا کرده است. این در حالی است که فعالان حوزه گردشگری با اشاره ظرفیت خالی هتل‌ها این موضوع را تایید نمی‌کنند.
عزت‌الله ضرغامی روز چهارشنبه سوم مرداد ۱۴۰۳ در آخرین جلسه هیئت دولت سیزدهم مدعی شد: «در سال ۱۴۰۲ نسبت به ۱۴۰۱ رشد ۵۰.۸ درصدی در بخش گردشگری داشتیم.»
به نظر می‌رسد آمار ضرغامی براساس میزان ورود گردشگران خارجی به ایران محاسبه شده و بخش مهمی از آن نتیجه طبیعی پایان یافتن دوره همه‌گیری کرونا و لغو محدودیت‌های سفر و ورود اتباع افغان، عراقی، لبنانی، سوری و چینی به ایران است.
بااین‌حال آمارهای رسمی از ظرفیت فعال هتل‌های کشور حاکی از آن است که شرایط مراکز مهمان‌پذیر وضعی متفاوت از نرخ رشد ادعایی دولت سیزدهم در حوزه گردشگری دارند.
رییس جامعه هتلداران کشور خردادماه سال جاری با اعلام ورشکستگی بخش مهمی از هتل‌های کشور اعلام کرد که در نوروز سال ۱۴۰۳ بیش از ۵۰ درصد ظرفیت اقامتی هتل‌های کشور خالی بود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
جمشید حمزه‌زاده میانگین ضریب اشغال هتل‌های کشور را زیر ۳۵ درصد اعلام کرد و یادآور شد: «یک هتل نوساز حداقل باید ۴۰ درصد ضریب اشغال داشته باشد تا بتواند هزینه‌های عادی خود را پوشش دهد.»
فاصله فاحش ضریب اشغال هتل‌های کشور با عدد مطلوب ۸۰ درصد نشان‌دهنده آن است که، برخلاف ادعای مقام‌های دولت سیزدهم، وضع گردشگری در کشور بحرانی است.
در هفته اول نوروز ۱۴۰۳ ضریب اشغال هتل‌های کشور کاهشی ۲۰ درصدی را ثبت کرد و در هفته دوم نیز در مقایسه با سال قبل ۱۷ درصد کاهش داشت.
کاهش درآمد بخش گردشگری در شرایطی رقم خورد که مطابق اسناد بالادستی در برنامه‌های توسعه بنا بود از سال ۱۳۹۹ تا پایان سال ۱۴۰۳ میزان ورود گردشگران خارجی به ایران رکورد ۲۰ میلیون نفر را پشت سر بگذارد تا عدد ۲۵ میلیارد درآمد از بخش گردشگری در چشم‌انداز سال ۱۴۰۴ تحقق یابد.
وزارت میراث فرهنگی مدعی است طی دوره دولت سیزدهم میزان ورود گردشگران به ۱۳ میلیون نفر رسیده است. این در حالی است که درآمد ایران از گردشگری عملا کاهش قابل‌توجه داشته است و از نظر کارشناسان بخش مهمی از آن به‌دلیل آمارهای غیرواقعی دولت است.
غلام‌حیدر ابراهیم‌بای سلامی، از نمایندگان سابق مجلس شورای اسلامی، مدعی است: «مهم‌ترین مشکل گردشگری ورودی به ایران این است که گردشگران خارجی که به کشورمان می‌آیند بیشتر مردم فقیر کشورهای همسایه هستند یا به عبارت دیگر گردشگرانی که از وضع اقتصادی مناسبی برخوردارند به ایران سفر نمی‌کنند.»
به باور تحلیلگران، مسئله کاهش چشمگیر ورود گردشگران اروپایی نتیجه حذف ایران از مقاصد اصلی گردشگری جهان است.
تنش‌های منطقه‌ای و رخدادهایی مانند دستگیری شهروندان غربی در جمهوری اسلامی باعث شده تمایل گردشگران برای سفر به شهرهای ایران، که در دهه‌های گذشته جزو مقاصد محبوب بود، کاهش پیدا کند.
اما چالش‌های حوزه گردشگری تنها به کاهش ورود گردشگران خارجی محدود نیست. شرایط اقتصادی در سال‌های اخیر دلیل دیگری است که سفر را از سبد هزینه بخش مهمی از خانوارهای ایرانی حذف کرده است.
براساس آمارهای اعلام‌شده سهم هزینه‌های مربوط به تفریح و سفر در سبد خانوار ایرانی از ۰.۷۱ درصد در سال ۱۳۹۰ به ۰.۳۸ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است.
همچنین مطابق گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس آمارها حاکی از آن است که با افزایش هزینه‌های اقامت، ایرانیان ترجیح می‌دهند سفرهای ارزان‌قیمت و کوتاه‌مدت انجام دهند.
تمایل به استفاده از وسیله نقلیه شخصی سهم وسایل نقلیه عمومی مانند قطار و هواپیما را در سفرهای ایرانیان کاهش داده است که شاید دلیل اصلی آن رشد چشمگیر قیمت بلیط در حمل‌ونقل ریلی و هوایی باشد.
فعالان صنعت گردشگری معتقدند بخش عمده سفر در ایران وابسته به دو حوزه گردشگری مذهبی و سفر به قصد دیدوبازدید اقوام است که گردش مالی در صنعت گردشگری ایجاد نمی‌کند.
براساس آمارها بیش از ۵۰ درصد سفرها در محدوده کمتر از ۲۰ درصد استان‌های کشور و به طور عمده در ایام نوروز و چند تعطیلی مناسبتی صورت می‌گیرد.
همچنین ۷۷ درصد سفرها با خودرو شخصی انجام می‌شود. در بحث اقامت نیز ۷۶ درصد مسافران در خانه آشنایان و بستگان سکونت دارند که نشان می‌دهد صنعت گردشگری سهم قابل‌اعتنایی از سفرهای داخلی ندارد.
به گفته اکبر رضوانیان، عضو هیئت‌مدیره جامعه بوم‌گردی کشور، با توجه به وضعیت اقتصادی مردم، سفر به گزینه آخر در سبد معیشت آنان بدل شده است.
رضوانیان یادآور شد: «مردم ایران اگر هم تصمیم به سفر بگیرند، امکان استفاده از تاسیسات گردشگری را ندارند و ترجیح می‌دهند از چادر، کمپینگ و امکانات بسیار ارزان‌قیمت استفاده کنند.»
در چنین شرایطی دولت بنا دارد با افزایش تعطیلات پایان هفته فرصتی برای رشد آمار سفرهای داخلی فراهم کند که به‌دلیل مخالفت با تعطیلی روز شنبه این طرح نیز به محاق رفت.
سفر که روزی بخشی از زندگی ایرانیان محسوب می‌شد، طی یک دهه گذشته و با افزایش تورم اقتصادی به‌مرور از سبد خانوارهای ایرانی حذف شد. طبق آمارهای رسمی، در سال ۱۴۰۰ بیش از ۷۰ درصد جامعه حتی برای سفری کوتاه‌مدت نیز امکانی نداشته‌اند.
به این ترتیب، در شرایطی که حضور اتباع کشورهای همسایه طی دولت سیزدهم نه‌تنها کمکی به توسعه صنعت گردشگری در ایران نکرده است که باعث افزایش فقر و ناامنی اجتماعی نیز در ایران شده است. طی یک دهه مسیر توسعه صنعت گردشگری در ایران و حفظ و نگهداری از سرمایه‌های مهم تاریخی و جاذبه‌های گردشگری نیز عملا متوقف شده است.
کارشناسان عقیده دارند خواب عمیق صنعت گردشگری به‌دلیل سیاست‌های جمهوری اسلامی و شرایط کنونی کشور ممکن است در آینده نزدیک به مرگ این صنعت و خسارت‌های جبران‌ناپذیر منجر شود.
