از زمانی که گروه شبه‌نظامی حماس، تحت‌حمایت جمهوری اسلامی ایران، در هفتم اکتبر حمله تاریخی به اسرائیل را رقم زد و باعث آغاز جنگ غزه شد، پرسش‌ها در مورد اینکه دستور این حمله مرگبار را چه کسی صادر کرد و رهبران حماس کیستند، بیشتر و بیشتر شدند.

بسیاری از چهره‌های عالی‌رتبه گروه فلسطینی ستیزه‌جوی حماس که غزه را کنترل می‌کنند، چندان برای افکار عمومی شناخته‌شده نیستند، اما برخی دیگر آشکارا در مقابل اسرائیل ظاهر شده‌اند و بیشتر عمرشان به پنهان شدن و فرار از ترور گذشته است.

سرویس جهانی بی‌بی‌سی در گزارشی به مشخصات شش تن از برجسته‌ترین رهبران گروه حماس پرداخته است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود.

اسماعیل هنیه

اسماعیل هنیه تا زمانی که خبر کشته شدنش در روز چهارشنبه ۳۱ ژوییه (دهم مرداد) در ایران منتشر شد، عموما رهبر حماس محسوب می‌شد.

هنیه اواخر دهه ۱۹۸۰ در جریان انتفاضه اول به حماس پیوست. او به دلیل فعالیت‌هایش بارها بازداشت شد و در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ چندین بار به زندان‌های اسرائیل منتقل شد. او سپس در سال ۱۹۹۲ به همراه تعدادی از رهبران حماس به سرزمینی بین اسرائیل و لبنان تبعید شد اما پس از یک سال تبعید به غزه بازگشت.

هنیه در سال ۱۹۹۷ به عنوان رئیس دفتر شیخ احمد یاسین، رهبر معنوی حماس، منصوب شد و موقعیتش را در فعالیت‌های مبارزاتی‌ تقویت کرد. او پس از کشته شدن دو رهبر قبلی حماس، شیخ احمد یاسین و عبدالعزیز رنتیسی، که به فاصله چند هفته در حملات اسرائیل کشته شدند، به‌عنوان بخشی از یک «رهبری جمعی مخفی» فعالیت کرد.

هنیه سال ۲۰۰۶ رهبر حماس در غزه شد. در آن سال، برای مدت کوتاهی به عنوان نخست‌وزیر یک دولت وحدت در فلسطین فعالیت کرد که پس از ماه‌ها تنش و درگیری مسلحانه بین گروه‌های فلسطینی، منحل شد.

در سال ۲۰۰۷، محمود عباس هنیه را برکنار کرد اما هنیه اخراجش را غیرقانونی خواند و تاکید کرد که به کمک طرفدارانش، «مسئولیت‌های ملی خود در قبال مردم فلسطین را کنار نخواهد گذاشت». او در سال ۲۰۱۷ به‌عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس انتخاب شد.

در سال ۲۰۱۸، وزارت خارجه ایالات متحده هنیه را در فهرست گروه‌ها و اشخاص تروریستی قرار داد. او طی چند سال گذشته در قطر زندگی می‌کرد.

در ماه مه، دادستان دیوان کیفری بین‌المللی اعلام کرد که برای اسماعیل هنیه حکم جلب صادر می‌کند. دادستان در رابطه با حمله هفتم اکتبر به اسرائیل او و دیگر رهبران حماس را به ارتکاب جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت متهم کرد و «قتل، گروگان‌گیری، تجاوز جنسی و آزار جنسی در بازداشت» را از مصادیق این جرائم برشمرد.

یحیی سنوار

یحیی سنوار، رهبر گروه حماس در نوار غزه، متولد سال ۱۹۶۲ است. او بنیان‌گذار سرویس امنیتی حماس موسوم به «مجد» است که امور امنیت داخلی را مدیریت، عوامل مظنون به همکاری با اسرائیل را بررسی و ماموران سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی اسرائیل را تعقیب می‌کند.

سنوار تاکنون سه بار دستگیر شده است. او در جریان سومین دستگیری‌اش در سال ۱۹۸۸ به اتهام طراحی آدم‌ربایی و کشتن دو سرباز اسرائیلی و قتل چهار فلسطینی مظنون به همکاری با اسرائیل، به چهار بار حبس ابد محکوم شد. با این حال نام او در میان یک هزار و ۲۷ اسیر فلسطینی و عرب در اسرائیل قرار گرفت که در ازای آزادی یک سرباز اسرائیلی که بیش از پنج سال در اسارت حماس بود، آزاد شدند.

سنوار به عنوان رهبر برجسته حماس به سمتش بازگشت و در سال ۲۰۱۷ به عنوان رئیس دفتر سیاسی این گروه در نوار غزه منصوب شد. ایالات متحده نام  او از سال ۲۰۱۵ در لیست «تروریست‌های بین‌المللی» قرار داد.

محمد ضیف

محمد ضیف رهبری گردان‌های عزالدین قسام، شاخه نظامی گروه حماس، را بر عهده دارد. ابعاد شخصیتی ضیف کمتر شناخته‌شده است؛ فلسطینی‌ها او را «مغز متفکر حماس» می‌دانند و اسرائیلی‌ها او را «گربه‌ای که ۹ جان دارد» توصیف می‌کنند.

مقام‌های اسرائیلی محمد ضیف را سال ۱۹۸۹ به زندان انداختند. او پس از آزادی، گردان‌های القسام را با هدف به اسارت گرفتن سربازان اسرائیلی تشکیل داد. همچنین به ساخت تونل‌هایی که به جنگجویان حماس اجازه داد از غزه وارد اسرائیل شوند، کمک کرد.

ضیف یکی از مهم‌ترین افراد تحت تعقیب اسرائیل است. او به برنامه‌ریزی و نظارت بر بمب‌گذاری در اتوبوسی که انفجار آن در سال ۱۹۹۶ جان ده‌ها اسرائیلی را گرفت، متهم است. در مورد دست داشتن او در بازداشت و کشتن سه سرباز اسرائیلی در اواسط دهه ۱۹۹۰ نیز اتهاماتی مطرح است.

اسرائیل سال ۲۰۰۰ هم او را زندانی کرد، اما ضیف در آغاز انتفاضه دوم فلسطین موفق شد فرار کند و از آن زمان، رد پای کمی از خود به جا گذاشته است. از محمد ضیف فقط سه عکس وجود دارد که در یکی از آن‌ها نقاب بر چهره دارد، عکس دوم قدیمی است و عکس سوم هم از سایه او است.

جدی ترین سوءقصد به جان ضیف سال ۲۰۰۲ رخ داد که از آن جان سالم به در برد اما یکی از چشمانش را از دست داد. اسرائیل می‌گوید او یک پا و یک دستش هم ندارد و در صحبت کردن مشکل دارد.

نیروهای امنیتی اسرائیل سال ۲۰۱۴ در حمله به نوار غزه هم نتوانستند ضیف را ترور کنند، اما همسر و دو فرزند او را کشتند.

مروان عیسی

مروان عیسی که سال ۱۹۶۵ در اردوگاه پناهندگان به دنیا آمد، معاون فرمانده گردان‌های عزالدین قسام است. نیروهای اسرائیلی او را به دلیل همکاری‌‌ با حماس در جریان انتفاضه اول بین سال‌های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۳، پنج سال در بازداشت نگه ‌داشتند.

تشکیلات خودگردان فلسطین نیز او را در سال ۱۹۹۷ بازداشت کرد، اما پس از انتفاضه دوم در سال ۲۰۰۰ آزاد شد. چهره مروان عیسی تا سال ۲۰۱۱ شناخته‌شده نبود تا اینکه در یک عکس گروهی در جریان استقبال از زندانیان مبادله‌شده، دیده شد. این فرمانده ارشد حماس که با نام «مرد سایه» نیز شناخته می‌شود، دست راست محمد ضیف معرفی شده است.

نیروهای اسرائیلی در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۲۱ در جریان تهاجم به غزه، دو بار خانه مروان عیسی را ویران کردند که به کشته شدن برادرش منجر شد اما خود او زنده ماند.

گمان می‌رود که او در برنامه‌ریزی حملات مختلف به اسرائیل، از جمله جدیدترین حملات، نقش مهمی داشته است. از این رو نامش در فهرست افراد تحت تعقیب اسرائیل قرار دارد. او سال ۲۰۰۶ زمانی که اسرائیل برای ترورش اقدام کرد، مجروح شد.

نام مروان عیسی سال ۲۰۱۹ در فهرست «تروریست‌های بین‌المللی مشخص‌شده ویژه» وزارت خارجه ایالات متحده قرار داده شد.

پس از آنکه گزارش‌هایی از مرگ مروان عیسی، در حمله هوایی اسرائیل در مارس ۲۰۲۴ منتشر شد، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا، از کشته او در حمله به مجتمع تونلی اردوگاه نصیرات خبر داد، اما گروه حماس مرگ او را تایید نکرد.

خالد مشعل

خالد مشعل که سال ۱۹۵۶ در کرانه باختری به دنیا آمد، یکی از بنیان‌گذاران حماس محسوب می‌شود.

سازمان موساد در سال ۱۹۹۷ زمانی که مشعل در اردن زندگی می‌کرد، به دستور مستقیم بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، برای ترور او اقدام کرد. در آن زمان، ماموران موساد با پاسپورت‌های جعلی کانادا وارد اردن شدند و مشعل را در حالی که در خیابان راه می‌رفت، به ماده سمی آلوده کردند.

مقام‌های اردن این سوءقصد را کشف و دو عضو موساد را دستگیر کردند و پادشاه وقت اردن از نخست‌وزیر اسرائیل پادزهر ماده مسموم‌کننده خالد مشعل را درخواست کرد و نتانیاهو هم تحت فشار بیل کلینتون، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، پادزهر را تحویل داد.

مشعل که در قطر زندگی می‌کند، اولین بار سال ۲۰۱۲ به نوار غزه رفت و با استقبال مقام‌های فلسطینی مواجه شد.

حماس در سال ۲۰۱۷ اسماعیل هنیه را به عنوان جانشین مشعل و ئیس دفتر سیاسی خود انتخاب کرد.

محمود الزهار

محمود الزهار سال ۱۹۴۵ در غزه از پدری فلسطینی و مادری مصری به دنیا آمد. او یکی از برجسته‌ترین رهبران حماس و یکی از اعضای رهبری سیاسی این گروه به حساب می‌آید.

الزهار پس از گذراندن دوران تحصیل در غزه و دانشگاه در قاهره، به عنوان پزشک در غزه و خان‌یونس مشغول فعالیت شد و در عین حال به فعالیت سیاسی علیه اسرائیل پرداخت.

محمود الزهار در سال ۱۹۸۸، ماه‌ها پس از تاسیس حماس، در زندان‌ اسرائیل و او از جمله کسانی بود که در سال ۱۹۹۲ تبعید شد و یک سال را در تبعید گذراند. با پیروزی حماس در انتخابات سراسری فلسطین در سال ۲۰۰۶، الزهار به دولت تازه‌تاسیس اسماعیل هنیه پیوست.

اسرائیل در سال ۲۰۰۳ برای ترور الزهار اقدام کرد. در آن حمله یک هواپیما بمبی را بر خانه الزهار در شهر غزه انداخت که باعث جراحت جزئی این مقام ارشد حماس شد، اما پسر بزرگش، خالد، کشته شد.

حسام، پسر دوم محمود الزهار، نیز که از اعضای گردان‌های القسام بود، در حمله هوایی اسرائیل به غزه در سال ۲۰۰۸ کشته شد.