ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، از یک هفته پیش در حال گشت‌وگذار در شهرهای مختلف شمال افغانستان است. بر اساس اطلاعیه‌ نهادهای طالبان، او تاکنون از استان‌های جوزجان، سمنگان، بادغیس و فاریاب دیدن کرده، با این حال، هیچ عکس و ویدیویی از رهبر طالبان و دیدارهای او با مقام‌های محلی طالبان منتشر نشده است. 

منابع مطلع در شمال افغانستان به ایندیپندنت فارسی گفتند که آخندزاده ابتدا از قندهار به بادغیس رفت و از آنجا به فاریاب و سپس شبرغان، مرکز جوزجان وارد شد و تاکنون از شهرهای مزارشریف و ایبک نیز دیدن کرده است.

براساس اطلاعات این منابع، هبت‌الله آخندزاده روز جمعه، نهم شهریور در شهر میمنه، با عبدالحق ترکستانی، رهبر حزب اسلامی ترکستان شرقی، متشکل از اویغورهای جدایی‌طلب و جمعه اکه زبکستانی، رهبر کتیبه امام بخاری، در شهر میمنه دیدار کرده است.

بنا به گزارش‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، رهبران دو گروه یاد‌شده در شمال افغانستان مستقر و از حمایت طالبان برخوردارند. پایگاه اصلی هر دو گروه در سوریه است و جنگجویان این دو گروه در جنگ داخلی سوریه نیز نقش برجسته‌ای ایفا کردند.

بر اساس این گزارش‌ها، عبدالحق ترکستانی و عبدالسلام ترکستانی که رهبر و معاون حزب اسلامی ترکستان‌اند، از زمان بازگشت طالبان به قدرت، در استان بغلان در شمال افغانستان زندگی می‌کنند و رهبری اویغورهای جدایی‌طلب را که برای برپایی دولت مستقل در سین‌کیانگ چین تلاش می‌کنند، برعهده دارند.

اعضای کتیبه امام بخاری، متشکل از جهادی‌های اهل ازبکستان که به جماعت امام بخاری نیز شهرت دارند، تا پیش از فروپاشی دولت جمهوری در افغانستان، در فاریاب مستقر بودند، اما پس از آن در گزارش‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد افغانستان، در مورد اعضای این گروه اطلاعاتی منتشر نشده است.

یک منبع امنیتی در شمال افغانستان به ایندیپندنت فارسی گفت در سه سال گذشته، این نخستین‌بار است که ملا هبت‌الله آخندزاده با رهبران گروه‌های شبه‌نظامی اهل چین و ازبکستان ملاقات کرده است. تا پیش از این، رهبران و اعضای این گروه‌ها بیشتر با سراج‌الدین حقانی، رهبر شبکه حقانی و وزیر داخله طالبان که از او به عنوان رهبر جناح رقیب ملا هبت‌الله یاد می‌شود، دیدار می‌کردند.

به باور این منبع، هدف ملا هبت‌الله آخندزاده از سفر به شمال افغانستان که در میان طالبان جناح قندهار «قلمرو دشمن» خطاب می‌شود، گسترش سلطه بر ساختارهای محلی منطقه، کم کردن احتمال هرگونه سرکشی از دستورها و فرمان‌های صادرشده از قندهار و تحکیم پایگاه و نفوذ هبت‌الله به‌عنوان رهبر طالبان است.

رهبر طالبان پیش از این دوبار به کابل سفر کرده و این نخستین‌ بار است که به شمال افغانستان سفر می‌کند. طالبان در دور نخست سلطه بر افغانستان (۲۰۰۱‌ــ۱۹۹۶)، در شمال افغانستان با مقاومت گسترده‌ای مواجه شدند که تلفات سنگینی به فرماندهان و اعضای این گروه وارد کرد. در زمستان ۲۰۰۱ هم شکست رژیم طالبان از شمال و به فرماندهی نیروهای متشکل از اقوام ازبک، تاجیک، هزاره و دیگر اقوام ساکن در این مناطق آغاز شد. با فرار اشرف غنی در ۱۵ اوت ۲۰۲۱ و بازگشت طالبان به قدرت در کابل، جبهه مقاومت ملی افغانستان نیز مقاومت مسلحانه علیه طالبان را از شمال افغانستان و به‌ویژه اندراب و پنجشیر آغاز کرد.

سفر رهبر طالبان به شمال افغانستان پس از آن صورت گرفت که قانون جدید امر به معروف و نهی از منکر واکنش‌هایی گسترده در داخل و خارج افغانستان در پی داشته و سازمان ملل درباره دشوار شدن تعامل با رژیم این گروه هشدار داده است. مایکل مک‌کال، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا، هم از ملاقات با احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت ملی افغانستان، خبر داده و سی‌ان‌ان در گفت‌وگویی با احمد مسعود، به نقل از او نوشته است که «بدون در نظر داشتن احتمالات، طالبان را شکست می‌دهد».

یکی از اقدام‌های رهبر طالبان در سفر به شمال افغانستان، بازدید از دشت لیلی در حومه شهر شبرغان بود. سیف‌الدین معتصم، رئیس اطلاعات و فرهنگ طالبان در جوزجان، به طلوع‌نیوز گفت که رهبر این گروه در دیدار از دشت لیلی، برای شادی روح اعضای این گروه که سال ۲۰۰۱ در این دشت کشته شدند دعا کرد.

در جریان درگیری میان طالبان و نیروهای حزب جنبش ملی به رهبری عبدالرشید دوستم، شماری اعضای طالبان که به اسارت نیروهای دوستم درآمده بودند، در دشت لیلی کشته و در گورهای گروهی دفن شدند. در سه سال گذشته، رهبران طالبان در سفر به جوزجان از این دشت دیدن کردند و برای اعضای کشته‌شده این گروه گورستانی ساختند.

یک منبع در جوزجان هم ویدیویی از خودروهای ملا هبت‌الله آخندزاده و همراهانش در این شهر برای ایندیپندنت فارسی فرستاد و توضیح داد که رهبر طالبان روز یکشنبه در زمان حضور در این شهر، در قصر ۵۰۰ که خانه شخصی عبدالرشید دوستم است، اقامت داشت و در آنجا با مقام‌های محلی این گروه ملاقات کرد.

رهبر طالبان که پیش از این چندین بار خبر مرگ او در اثر بیماری و کشته شدنش در انفجار در رسانه‌ها بازتاب یافته، هیچ‌گاه در ملاعام ظاهر نشده است. با این حال سخنگویان طالبان سخنرانی‌های او در کابل و قندهار را به صورت فایل صوتی منتشر کرده‌اند.

هبت‌الله آخندزاده خود را «امیرالمومنین» می‌داند اما در قندهار، کابل و اکنون در سفرهایش به شمال افغانستان خارج از حلقه افراد مورداعتمادش که مقام‌های ارشد رژیم‌اند، با کس دیگری ملاقات نکرده است.

چند کارمند نهادهای رژیم طالبان در شهرهای شبرغان، میمنه و ایبک به ایندیپندنت فارسی گفتند که در روزهای یکشنبه، دوشنبه و سه‌شنبه تحت کنترل‌ها و محدودیت‌های امنیتی شدید در محل کارشان حاضر شده‌اند و در ساعات مشخصی از روز به هیچ کسی اجازه خروج از محل کار ندادند، اما به آن‌ها درباره دلیل وضع این محدودیت‌ها توضیحی داده نشد.

چندی پیش عباس استانکزی، معاون وزارت خارجه طالبان، در یک سخنرانی گفت که رهبر یک نظام باید در میان مردم باشد و از اوضاع مردم آگاهی داشته باشد. ستانکزی بدون نام بردن از ملا هبت‌الله افزود کسی که از مواجه شدن با مردم بهراسد، نمی‌تواند یک نظام را رهبری کند.

ستانکزی به دلیل انتقاد از فرمان‌های ملا هبت‌الله آخندزاده، در انزوا قرار گرفته و اختیاراتش محدود شده است.