نمایندگان ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا در روز سوم نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پایتخت اتریش، با صدور بیانیه‌هایی هشدار دادند که جمهوری اسلامی ایران به میزان چشمگیری از تعهدات هسته‌ای خود فاصله گرفته و این زنگ خطر پدید آمدن یک قدرت هسته‌ای جدید در خاورمیانه را به صدا درآورده است.

نماینده دولت جو بایدن با اشاره به نتایج راستی‌آزمایی و بازرسی فعالیت‌های اتمی تهران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی را «همچنان عمیقا نگران‌کننده» خواند و تاکید کرد که در پشت‌پرده گسترش روزافزون برنامه‌های هسته‌ای، نصب آبشارهای سانتریفیوژ پیشرفته و اضافی و همچنین تولید اورانیوم با غنای بالا، نمی‌تواند هدف صلح‌آمیزی وجود داشته باشد.

ایالات متحده آمریکا در بیانیه‌اش افزود: «تولید اورانیوم با غنای ۶۰ درصد در ایران برخلاف رفتار سایر کشورهای غیرهسته‌ای عضو ان‌پی‌تی است. اگر جمهوری اسلامی ایران مدعی است که ماهیت برنامه هسته‌ای این کشور صرفا صلح‌آمیز خواهد بود، باید ذخایر ۶۰ درصدی خود را کاهش دهد و تولید آن را کاملا متوقف کند. اما ایران همچنان در مورد ابهامات دیرینه درباره ضمانت‌هایش به آژانس سنگ‌اندازی و از اجرای تعهدات قانونی در چارچوب کد اصلاحی ۳.۱ خودداری می‌کند. جمهوری اسلامی ایران همچنان به تشدید اقدام‌هایش ادامه داده، به‌جای شفافیت بیشتر، اجرای پروتکل الحاقی را متوقف کرده و ادامه کسب اطلاعات آژانس بین‌المللی در مورد تولید قطعات سانتریفیوژ را قطع کرده است.»

در ادامه این بیانیه آمده است که دولت ایالات متحده از تهران می‌خواهد تا بدون تاخیر بیشتر، به تعهدات قانونی و ضمانت‌هایش در این حوزه به‌طور کامل عمل کند و در مورد فعالیت‌های مرتبط با عملکرد سانتریفیوژها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کاملا شفاف باشد.

نماینده آمریکا همچنین اعلام کرد اضافه شدن قابل‌توجه تعداد سانتریفیوژها در تاسیسات زیرزمینی فوردو و ممانعت از حضور بازرسان آژانس در این محل، در کنار کشف ذرات اورانیوم با غنای بیش از ۸۰ درصد در تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی به معنای این است که تنش‌های اتمی میان جمهوری اسلامی و کشورهای غربی به میزان قابل‌توجهی تشدید شده است.

پیش از این رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نیز روز دوشنبه نهم سپتامبر، در اولین روز نشست شورای حکام، گفته بود از زمان تحلیف مسعود پزشکیان، برخلاف اظهارات علنی برخی مقام‌های جمهوری اسلامی مبنی بر تلاش برای بهبود روابط با غرب، در رابطه با برنامه‌ هسته‌ای تهران هیچ پیشرفتی حاصل نشده و همکاری جمهوری اسلامی ایران با آژانس هیچ تغییری نداشته است.

پیش از قرائت بیانیه ایالات متحده، نماینده اتحادیه اروپا نیز در تازه‌ترین جلسه شورای حکام در وین اعلام کرد که «تضمین دست نیافتن جمهوری اسلامی ایران به سلاح هسته‌ای» یک اولویت امنیتی و کلیدی برای کشورهای عضو این اتحادیه است و اتحادیه اروپا از اینکه ایران تصمیم‌های لازم را برای بازگشت به تعهدات هسته‌ای خود در چارچوب برجام اتخاذ نکرده، متاسف است و همچنان خود را به جزئیات برجام متعهد می‌داند.

این اتحادیه هشدار داد: «پیشرفت‌های هسته‌ای بی‌وقفه جمهوری اسلامی ایران در پنج سال گذشته بازگشت به برجام را به طور فزاینده‌ای چالش‌برانگیز کرده و به دلیل روند روبه‌رشد فعالیت‌های هسته‌ای ایران، خطر وقوع یک بحران فراگیر هسته‌ای در منطقه افزایش یافته است. جمهوری اسلامی به‌طور جدی از تعهداتش در برجام فاصله گرفته و دانشی بازگشت‌ناپذیر کسب کرده است. اتحادیه اروپا انباشت قابل‌توجه اورانیوم با غنای بالا و گسترش ظرفیت و عملیات غنی‌سازی هسته‌ای جمهوری اسلامی، از جمله از طریق نصب هزاران سانتریفیوژ پیشرفته اضافی، را با نگرانی خاص یادآور می‌شود.»

در بخش دیگری از بیانیه نماینده اتحادیه اروپا در جلسه شورای حکام آمده که این رفتارهای جمهوری اسلامی ایران توجیه معتبری مبنی بر اینکه اهداف آن غیرنظامی است، ارائه نمی‌دهد و این اتحادیه از اظهارات مداوم مقام‌های تهران درباره توانایی این کشور برای مونتاژ سلاح هسته‌ای نگران است.

نماینده اتحادیه اروپا خطاب به رئیس جلسه گفت: «آقای رئیس، ایران اجرای تعهدات هسته‌ای خود در برجام را متوقف کرده است. بیش از سه سال و نیم است که آژانس نتوانسته فعالیت‌های کلیدی راستی‌آزمایی و نظارت‌های مرتبط با برجام را انجام دهد و تصمیم بعدی جمهوری اسلامی برای حذف تمام تجهیزات نظارت و پایش آژانس این بحران را تشدید کرده است. آژانس اکنون ارتباطات با سیستم‌های نظارت بر تولید و موجودی سانتریفیوژها، روتورها و بلوزها، آب سنگین و کنسانتره اورانیوم را از دست داده است و قادر نیست از ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران اطمینان حاصل کند. ما نگرانی‌های جدیمان را در این زمینه تکرار می‌کنیم.»

اتحادیه اروپا حالا از اینکه «ایران تنها کشوری است که سلاح هسته‌ای ندارد، اما به‌طور سازمان‌یافته اورانیوم با غنای بالا تولید و انباشته می‌کند»، بیشتر نگران است و از جمهوری اسلامی می‌خواهد ضمن اجازه دادن به ماموران آژانس برای حضور مداوم و نصب دستگاه‌های پایش، بدون تاخیر بیشتر به تعهداتش برای تولید نکردن سلاح هسته‌ای متعهد بماند.

ایالات متحده و اروپا در سال‌های اخیر این درخواست‌ها را بارها تکرار کرده‌اند، اما هنوز دقیقا مشخص نیست که در صورت ادامه سیاست‌های فعلی تهران در حوزه هسته‌ای و تولید احتمالی اولین سلاح هسته‌ای، این قدرت‌های جهانی به چه نوع اقدام‌های تلافی‌جویانه‌ای متوسل خواهند شد.