الکترولیت‌ها مواد معدنی ضروری‌اند که برای عملکردهای مختلف بدن از جمله انقباض‌های عضلانی، عملکرد سلول‌های عصبی و تعادل مایعات بسیار مهم‌اند. با این حال مصرف بیش از حد الکترولیت‌ها می‌تواند آثار منفی بر بدن داشته باشد.
الکترولیت چیست؟
الکترولیت‌ها مواد معدنی‌اند که پس از حل شدن در آب، بار الکتریکی پیدا می‌کنند. سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، کلرید و فسفات از جمله الکترولیت‌های رایج محسوب می‌شوند. این مواد معدنی در بسیاری از غذاها و نوشیدنی‌ها از جمله میوه‌ها، سبزیجات، محصولات لبنی و نوشیدنی‌های ورزشی یافت می‌شوند. الکترولیت‌ها به شکل مکمل هم در دسترس‌اند و اغلب برای جبران الکترولیت‌های از دست‌رفته در طول فعالیت بدنی شدید یا در موارد کم‌آب شدن بدن استفاده می‌شوند.
به چه میزان الکترولیت نیاز داریم؟
مقدار الکترولیت‌هایی که نیاز دارید، بسته به عوامل مختلف مانند سن، جنس، سطح فعالیت و سلامت کلی متفاوت است. بزرگسالان سالم باید روزانه هزار و ۱۵۰۰ تا دو هزار و ۳۰۰ میلی‌گرم سدیم، دو هزار و ۶۰۰ تا سه هزار و ۴۰۰ میلی‌گرم پتاسیم، ۳۱۰ تا ۴۲۰ میلی‌گرم منیزیم و هزار تا هزار و ۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم مصرف کنند. این میزان الکترولیت را می‌توان از طریق یک رژیم غذایی متعادل حاوی میوه، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های بدون چربی تامین کرد.
هر الکترولیت در عملکردهای مختلف بدن نقش دارد. به گفته کیتی امرسون، متخصص تغذیه و تغذیه ورزشی، «سدیم یکی از آن الکترولیت‌های حیاتی است که در حفظ تعادل مایعات و انقباض‌های عضلانی نقش دارد. بنابراین، ورزشکارانی که زیاد عرق می‌کنند، به مقدار سدیم بیشتر از میزان توصیه‌شده روزانه نیاز دارند. پتاسیم هم به تنظیم تعادل مایعات و انقباض‌های ماهیچه‌ای کمک می‌کند و بر فشار خون نیز تاثیر دارد. منیزیم در صدها واکنش بیوشیمیایی در بدن یافت می‌شود و برای تولید انرژی کلیدی است. کلسیم هم برای سلامت مواد معدنی استخوان‌ها، انتقال سیگنال‌های الکتریکی از طریق سلول‌های عصبی و لخته شدن خون ضروری است.»
آیا به نوشیدنی‌های مکمل الکترولیت نیاز دارید؟
با وجود آنکه نوشیدنی‌ها و مکملهای الکترولیتی به آب‌رسانی و بالا بردن سطح انرژی بدن کمک می‌کند، برای همه ضرورت ندارند. اگر فعالیت بدنی شدید و طولانی‌مدت همراه با تعریق زیاد دارید، می‌توانید از نوشیدنی‌های الکترولیتی برای جایگزین کردن مواد معدنی از دست‌رفته بهره‌مند شوید. همچنین، اگر بیماری‌های خاصی مانند بیماری کلیوی، اختلال‌های تیرویید و نارسایی قلبی دارید که بر تعادل الکترولیت‌ها تاثیر می‌‌گذارد، احتمال دارد پزشک به شما توصیه کند مکملهای حاوی الکترولیت مصرف کنید. اما برای فردی معمولی که رژیم غذایی متعادلی دارد، مصرف نوشیدنی‌ها و مکملهای الکترولیتی معمولا ضرورتی ندارد، زیرا می‌تواند الکترولیت‌های کافی را از خوردن غذاهای کامل و نوشیدن آب به دست آورد.
خطرات مصرف بیش از حد الکترولیت
مصرف بیش از حد الکترولیت‌ها به هم خوردن تعادل در بدن را به دنبال دارد. این وضعیت را «مسمومیت الکترولیت» می‌نامند و زمانی رخ می دهد که سطح بالای سدیم (hypernatremia) یا سایر الکترولیت‌ها در خون وجود داشته باشد.
علائم و نشانه‌های فقدان تعادل الکترولیتی بسته به نوع آن ماده معدنی که کم و زیاد شده، متفاوت است اما برخی علائم عمومی و شایع آن عبارت‌اند از: حالت تهوع، خستگی، لرزش، اسهال، تورم، ضعف، گیجی، سردرد، یبوست، دل‌درد، گرفتگی عضلات و اختلال ضربان قلب (آریتمی قلبی)
هر الکترولیت مجموعه علائم و نشانه‌های خاص خود را دارد اما این علائم معمولا همپوشانی دارند و به همان نتیجه فقدان تعادل الکترولیت‌ها منجر می‌شوند. به همین دلیل مهم است که به علائم و نشانه‌های مصرف بیش از حد الکترولیت‌ها مانند تشنگی زیاد، کم‌آبی، ضعف عضلانی، گرفتگی عضلات، تهوع، استفراغ، ورم اندام‌ها، تغییر در ضربان قلب، گیجی و فشار خون بالا توجه کنید. مصرف بیش از حد پتاسیم می‌تواند به تپش قلب، تنگی نفس، تهوع یا درد قفسه سینه منجر شود، در حالی که مصرف بیش از حد سدیم می‌تواند تهوع، استفراغ، ضعف عضلانی، تشنگی شدید و گیجی به دنبال داشته باشد.
در صورت مصرف بیش از حد الکترولیت، باید فورا سراغ پزشک بروید. گاهی اوقات مایعات و برخی دارو به تعادل سطح مواد معدنی کمک می‌کنند، اما بهترین و مطمئن‌ترین راه برای رفع مسمومیت الکترولیت مراجعه به پزشک است.
