تخت جمشید، محوطه باستانی به‌جامانده از دوران شکوه ایران، این‌ روزها با خطر جدی نابودی و از بین رفتن هویت تاریخی‌ مواجه است. گلسنگ‌ها به نقوش این اثر باستانی هجوم آورده‌ و تخریب تدریجی آن را آغاز کرده‌اند و فرونشست زمین نیز خطر فرو ریختن آن را تشدید کرده است. علاوه بر این موارد، اقدام‌های سازمان‌یافته نهادهای دولتی و حکومتی نیز تخریب تخت جمشید را سرعت بخشیده که معدن‌کاوی شهرداری مرودشت در کوه رحمت و در حریم تخت جمشید نیز یکی از این اقدام‌ها است.

قوه قضاییه جمهوری اسلامی حدود یک دهه پیش، طی حکمی فعالیت معدن سنگ‌شکن کوه رحمت را ممنوع اعلام کرد و خواستار جمع‌آوری تمامی ابزارآلات معدنی از این کوه شد. با وجود این حکم قضایی، فعالیت معدن سنگ‌شکن همچنان ادامه دارد و کنشگران میراث فرهنگی در استان فارس می‌گویند که اداره کل میراث فرهنگی استان تا امروز برای جلوگیری از تخریب گسترده کوه رحمت هیچ تلاشی نکرده است.

سایت صدای میراث در گزارشی با عنوان «فاجعه در تخت جمشید؛ کوه رحمت را می‌بلعند»، به نقل از فعالان میراث فرهنگی نوشت: «معدن سنگ‌شکن شهرداری مرودشت بدون توجه به احکام قضایی در حال بلعیدن کوه رحمت است. یگان حفاظت و حراست میراث فرهنگی فارس فعالان معترض را به مدیرکل استان ارجاع می‌دهد و محمدثابت اقلیدی، مدیرکل میراث فرهنگی فارس، هم به درخواست‌ها برای ممانعت از تخریب گسترده کوه رحمت توجه نمی‌کند.»

معدن سنگ‌شکن شهرداری مرودشت در حریم درجه ۲ تخت جمشید و در فاصله شش کیلومتری این محوطه باستانی قرار دارد و بر اساس ضوابط حریم آثار تاریخی، هرگونه استخراج معدنی، فعالیت عمرانی و توسعه‌ای در این منطقه ممنوع است.

ببراز بازوبندی، فعال میراث فرهنگی استان فارس، در توضیح اهمیت تاریخی و باستانی کوه رحمت گفت که این کوه ۵۰ کیلومتر طول دارد و دارای آثار فراوانی از دوره هخامنشی است. حتی در بخش پایانی آن نیز که به قدمگاه ختم می‌شود، آرامگاه‌هایی شبیه به آرامگاه‌ها در نقش رستم وجود دارد.

به گفته این فعال میراث فرهنگی، با وجود ثبت جهانی محوطه باستانی تخت جمشید، مدیرکل میراث فرهنگی فارس به صورت شفاهی با ادامه فعالیت معدن‌کاوی در کوه رحمت موافقت کرده است و به همین دلیل پاسخ اعتراض شفاهی و کتبی فعالان را نمی‌دهد.

فعالان میراث فرهنگی در استان فارس می‌گویند برای جلوگیری از فعالیت معدن‌کاوی در کوه رحمت به یگان حفاظت میراث فرهنگی و حراست اداره کل میراث فرهنگی استان فارس هم مراجعه کرده‌اند اما از آن‌ها نیز پاسخی دریافت نکرده‌اند.

در این میان علیرضا عسگری، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید، نیز از پاسخ به سایت صدای میراث خودداری کرد و گفت درباره فعالیت معدن سنگ‌شکن شهرداری مرودشت در حریم تخت جمشید در روزهای بعد صحبت می‌کند.

کوه رحمت یا کوه چمگان در حریم تخت جمشید حاوی بسیاری از آثار تاریخی و گورهای باستانی متعلق به دوره‌های هخامنشی و ساسانی است. گزارش بنیاد پژوهشی پارسه و پاسارگاد نیز آشکار می‌کند که آثار موجود در این کوه حاوی اطلاعات ارزشمندی از شهر پارسه و شهر تاریخی استخر است.

با وجود این میزان اهمیت تاریخی، فعالیت معدن سنگ‌شکن شهرداری مرودشت در کوه رحمت با چراغ سبز میراث فرهنگی ادامه دارد. فعالان میراث فرهنگی می‌گویند که وجود ماشین‌آلات و تداوم معدن‌کاوی در کوه رحمت موجب شده است که حفاران غیرمجاز شبانه با بیل و کلنگ در این محوطه تردد کنند.

طی ماه‌های اخیر، به‌تناوب گزارش‌هایی از خطر فرونشست زمین در محدوده تخت جمشید و در دشت مرودشت استان فارس منتشر شد. به گفته کارشناسان، فرونشست زمین باعث به‌ وجود آمدن ترک‌هایی در آثار باستانی شده است و این احتمال وجود دارد که بخش‌هایی از این محوطه باستانی به‌طورکامل تخریب شود.

هجوم گلسنگ‌ها نیز به تهدیدی جدی علیه تخت جمشید تبدیل شده‌اند و این موضوع حالا دیگر در کانون توجه رسانه‌های بین‌المللی نیز قرار گرفته است. خبرگزاری فرانسه به‌تازگی در گزارشی، به فرسایش تدریجی تخت جمشید در اثر رشد گلسنگ‌ها پرداخت و نوشت گلسنگ‌ها بقایای به‌جا‌مانده از تخت جمشید را به‌آرامی از بین می‌برند و تاکنون نیز شماری از نقوش برجسته آن محو شده‌اند. در این گزارش، ضمن اشاره به شدت هجوم گلسنگ‌ها آمده است که رنگ‌های قرمز و زرد آن‌ها از دور و به‌ویژه روی بسیاری از ستون‌های غول‌پیکر این بنای باستانی قابل مشاهده‌اند.

تخت جمشید در سومین سال پیوستن ایران به کنوانسیون میراث جهانی یونسکو و با تلاش افرادی از جمله شهریار عدل، به فهرست میراث جهانی افزوده شد. این محوطه تاریخی پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ به دلیل نبود بودجه مرمت و نگهداری اصولی در معرض تهدید جدی قرار گرفت.

اردیبهشت ۱۴۰۳ هم‌زمان با انتشار گزارش‌هایی درباره فرونشست زمین در استان فارس و هجوم گلسنگ‌ها به آثار تاریخی، عليرضا عسگری، مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید، افشا کرد که این مجموعه باستانی بودجه ندارد و با قطع ردیف اعتباری اختصاصی از دو سال قبل، اگر از محل اعتبار استانی بودجه‌ای اضافه آمد، به تخت جمشید می‌دهند که تازه بخشی از آن هم باید به نقش رستم برسد.