سازمان معادن و پترولیوم طالبان در پنجشیر اعلام کرد که در شش ماه نخست ۱۴۰۳، بیش از ۳۵ هزار قیراط زمرد به ارزش یک میلیون و ۶۱۴ هزار دلار به فروش رسانده است.  

در اطلاعیه این سازمان آمده که این مقدار زمرد در بیش از ۱۱ مزایده به فروش رسیده و بیش از ۱۶۱ هزار دلار به خزانه «امارت اسلامی طالبان» واریز شده است.  

روند استخراج زمرد از معادن پنجشیر شفاف نیست و طالبان به نهادهای ناظر اجازه نظارت بر معادن را نمی‌دهند. جزئیات تمام قراردادهای استخراج معادن در دوران طالبان هم پنهان است و این گروه در این مورد هیچ نوع اطلاع‌رسانی انجام نمی‌دهد.   

با فروپاشی حکومت افغانستان در مرداد ۱۴۰۰، ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، به مدت دو سال استخراج زمرد از معادن پنجشیر را ممنوع کرد. برخی منابع محلی در پنجشیر به ایندیپندنت فارسی گفتند که طالبان در این مدت تلاش زیادی کردند که این منابع این معادن را با نیروهای خودی استخراج کنند، اما موفق نشدند.

به گفته این منابع، طالبان در شهریور ۱۴۰۲ مجبور شدند استخراج معادن زمرد را دوباره به اهالی بومی این استان بسپارند، هرچند با استقرار نیروهای نظامی روند استخراج را کاملا تحت نظارت دارند. 

محمد سرور، نام مستعار یکی از کارگران معدن زمرد در زمان دولت سابق افغانستان، به ایندیپندنت فارسی گفت که روند استخراج زمرد با استفاده از ساده‌ترین ابزار انجام می‌شود و برخی مواقع در نقاطی از کوه مواد منفجره کار می‌گذارند تا پس از انفجار، به زمرد برسند.

او افزود: «استخراج زمرد کار خیلی سختی است و افراد باید سال‌ها در این معادن کار می‌کنند تا این مهارت را به دست می‌آورند که تشخیص دهند در کدام قسمت کوه امکان پیدا شدن زمرد وجود دارد. طالبان در اوایل حکومتشان فکر می‌کردند که می‌توانند با نیروهایشان استخراج معادن زمرد را به انحصار دربیاورند، اما نتوانستند.» 

به گفته محمد سرور، نیروهای طالبان از جمله سازمان استخبارات (اطلاعات) بر روند استخراج معادن زمرد نظارت می‌کنند و هر معدنچی که زمرد کشف کند، باید به طالبان گزارش دهد و آن را ثبت کند.  

او گفت: «زمرد پس از استخراج به طالبان تحویل داده می‌شود تا در مزایده به فروش برسد. طالبان از فروش زمرد پنجشیر درآمد زیادی دارند اما سهم کمی از آن به مردم این استان می‌رسد و طالبان با این درآمد هیچ کاری برای بهبود وضعیت مردم این استان انجام نمی‌دهند.» 

طالبان در تیرماه برای معرفی زمرد پنجشیر نمایشگاهی برگزار کردند. در این نمایشگاه اعلام شد که روند صدور مجوز استخراج زمرد آغاز شده است. مقام‌های محلی طالبان در پنجشیر از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی خواستند که در زمینه استخراج، فراوری و بسته‌بندی زمرد سرمایه‌گذاری و مشارکت کنند.

پیش‌تر وزارت معادن و پترولیوم طالبان ادعا کرده بود که تنها ۱۰ درصد از فروش زمرد به این گروه اختصاص می‌یابد و ۹۰ درصد آن به معدن‌کاران می‌رسد و ده هزار تن از ساکنان پنجشیر در معادن زمرد کار می‌کنند.  

طالبان در استان پنجشیر، تعداد زیادی نیرو مستقر کرده‌اند تا جلو هر گونه فعالیت مسلحانه علیه‌ خود را بگیرند. این باعث شده است که اطلاعات در مورد چگونگی استخراج معادن پنجشیر هم پنهان بماند.   

مقام‌های طالبان در پنجشیر ادعا می‌کنند که زمرد این استان از لحاظ کیفیت، شفافیت و سختی در سطح جهان در رده نخست قرار دارد. زمرد پس از الماس، دومین سنگ قیمتی است و تاکنون در افغانستان بیشتر به صورت غیرقانونی و غیرکارشناسانه استخراج شده است.

استخراج غیرکارشناسانه معادن افغانستان همواره چالش‌برانگیز و در اختیار متنفذان محلی یا طالبان بوده است که به گفته محمد سرور، باعث صدمه رسیدن به زمردها شده است: «وقتی مواد منفجره داخل کوه کار می‌گذارند، این احتمال این وجود دارد که بخشی از زمرد‌ها هم از بین برود و پودر شود. روند استخراج در معادن زمرد حرفه‌ای و پیشرفته نیست و بخشی از زمرد‌ها هدر می‌رود.»

طالبان فشار برای استخراج منابع معدنی افغانستان را افزایش داده‌اند. گفته می‌شود که بخش زیادی از درآمد حاصل از استخراج معادن از جمله زمرد، صرف امور نظامی‌ و حکومت‌داری می‌شود یا به جیب فرماندهان این گروه می‌رود.