جاسوسی برخی اسرائیلی‌ها برای جمهوری اسلامی که طی سال‌های اخیر افزایش یافته، اکنون به یکی از مهم‌ترین چالش‌های امنیتی تل‌آویو تبدیل شده است. تنها در چند هفته اخیر خبرهای متعددی از دستگیری افرادی با اتهام همکاری با عوامل اطلاعاتی جمهوری اسلامی منتشر شد. یکی از آخرین موارد نیز دستگیری زوجی اسرائیلی با همین عنوان اتهامی بود.

بر اساس اعلام سازمان شین‌‌بت و پلیس اسرائیل، این دو متهم به نام‌های رافائل و لالا قلی‌اف که ۳۲ سال سن دارند، ماموریت جمع‌آوری اطلاعات از سایت‌های امنیتی و زیرساخت‌های ملی اسرائیل برای جمهوری اسلامی را برعهده داشتند. ادعا شده است که این زوج در راستای اهدافشان یکی از دانشگاهیان عضو یک اندیشکده امنیتی را نیز تحت نظر گرفته بودند.

سازمان شین‌بت و پلیس اسرائیل اعلام کرده‌اند که رافائل قلی‌اف به‌عنوان بخشی از وظایفش، از طرف کارفرمایان ایرانی خود مامور یافتن یک قاتل شده و مکان‌های امنیتی از جمله مقر موساد را زیر نظر داشت. همسرش نیز در برخی از این ماموریت‌ها به او کمک کرده است. بر اساس گزارش‌ها، این زوج را یک فرد اسرائیلی با اصالت آذربایجانی به خدمت گرفته بود.

نهادهای امنیتی اسرائیل پیش از این نیز چندین مورد تلاش ماموران اطلاعاتی جمهوری اسلامی را برای استخدام شهروندان اسرائیل افشا کرده بودند. برخی از این موارد مربوط تلاش‌هایی برای نفوذ به تاسیسات حساس و زیرساخت‌های امنیتی و جمع‌آوری اطلاعات درباره مقام‌ها و نظامیان ارشد بود که در قالب برقراری ارتباط با اسرائیلی‌ها دنبال می‌شد. از جمله این موارد، دستگیری هفت نفر شامل یک سربازفراری و و دو نوجوان ۱۶ تا ۱۷ ساله با اصالت آذربایجانی به‌ظن جاسوسی برای جمهوری اسلامی است که یکی از جدی‌ترین پرونده‌های امنیتی و جاسوسی اسرائیل به شمار می‌رود.

این افراد طبق کیفرخواست پرونده «به جرائم امنیتی کمک و ارائه اطلاعات به دشمن در زمان جنگ متهم‌اند».

به گفته مقام‌های قضایی اسرائیل، آزیس نیسانوف، رئیس این حلقه جاسوسی، به خدمت جمهوری اسلامی درآمده بود و معاونش، الکساندر سادیکوف، رهبری سایر اعضای گروه را برعهده داشت. متهم ردیف سوم این پرونده که هویتش افشا نشده، نوجوانی است که ماموریت اصلی او عکاسی و ارسال تصاویر برای طرف ایرانی بوده است.

دادستان‌های اسرائیل می‌گویند که متهمان صدها ماموریت عکاسی از پایگاه‌های هوایی در نواتیم، رمات دیوید، تل نوف و پالماچیم و همچنین پایگاه‌های بئر توویا، کریات گات، امک هفر و مجتمع گلیلوت در شمال تل‌آویو برای جمهوری اسلامی انجام داده‌اند. تصویربرداری از سامانه‌های دفاع موشکی گنبد آهنین در حیفا، ساختمان‌های دولتی، بندرهای حیفا، اشدود و ایلات، نیروگاه حضره و بالون رصد ارتش اسرائیل در منطقه جولان نیز از اتهام‌های متهمان این پرونده است.

به گفته دادستان‌های اسرائیل، متهمان برای هریک از ماموریت‌ها مبالغی بین ۵۰۰ تا یک‌ هزار و ۲۰۰ دلار از طرف ایرانی دریافت کرده‌اند، اما مجموع پرداختی جمهوری اسلامی به این حلقه جاسوسی ۳۰۰ هزار دلار بوده که بین اعضای گروه تقسیم شده و بخشی از آن به‌شکل رمزارز بوده است.

نهادهای اطلاعاتی اسرائیل در همین ماه اکتبر از دستگیری هفت نفر دیگر با اتهام «همکاری با جمهوری اسلامی برای برنامه‌ریزی ترور یک دانشمند هسته‌ای اسرائیلی و یک شهردار» و همچنین «خرابکاری» در این کشور خبر دادند. به گفته آن‌ها دستگیرشدگان ماموریت داشتند به ازای دریافت مبلغی حدود ۵۳ هزار دلار در یک خودرو پلیس بمب بگذارند و به یک خانه‌ هم نارنجک پرتاب کنند.

جمهوری اسلامی مهاجران آسیب‌پذیر در اسرائیل را به جاسوسی مجاب می‌کند

این‌ها تنها برخی موارد خبرساز مربوط به حلقه‌های جاسوسی جمهوری اسلامی در اسرائیل‌اند. عوامل اطلاعاتی تهران از راه‌های متنوعی مانند ارتباط از طریق واسطه‌ها در کشورهای همسایه اسرائیل، پرداخت نقدی یا رمزارزی و بهره‌برداری از ضعف‌های احساسی و اجتماعی مهاجران برای استخدام جاسوسان استفاده می‌کنند.

برخی از این افراد مهاجرانی از کشورهایی مانند جمهوری آذربایجان، ازبکستان و حتی روسیه‌اند که با چالش‌های فرهنگی، زبانی و اجتماعی در اسرائیل مواجه و آسیب‌پذیرترند. آن‌ها به دلیل نارضایتی از وضعیت اقتصادی یا اجتماعی که در اسرائیل دارند، یا حتی به دلیل احساس انزوا و  پذیرفته نشدن در جامعه جدید، هدف عوامل اطلاعاتی جمهوری اسلامی قرار می‌گیرند. این افراد ممکن است در ابتدا ماموریت‌های کوچکی مانند جمع‌آوری اطلاعات ساده یا عکاسی از مکان‌های عمومی را انجام دهند اما با گذشت زمان، این ماموریت‌ها جدی‌تر می‌شوند.

اورشلیم پست در گزارشی تحلیلی، به چرایی پیوستن برخی اسرائیلی‌ها به حلقه جاسوسی جمهوری اسلامی پرداخت و به نقل از یک استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه حیفا نوشت: «ایدئولوژی، پول و فشار، سه انگیزه رایج برای جاسوسی‌اند. با این حال، انگیزه اصلی افراد برای قبول ماموریت جاسوسی برای جمهوری اسلامی پول است.»

به عقیده این استاد دانشگاه، جمهوری اسلامی به‌سختی می‌تواند افرادی را که در جامعه اسرائیلی ادغام شده‌اند، به کار گیرد اما بن سبطی، پژوهشگر موسسه مطالعات امنیتی، که خود نیز ۴۰ سال پیش به اسرائیل مهاجرت کرده، بر این باور است که عوامل اطلاعاتی جمهوری اسلامی مهاجرانی را که در جامعه اسرائیلی احساس انزوای بیشتری دارند، شکار می‌کنند. به گفته او، پول و سوابق مجرمانه نمی‌تواند تنها عامل جاسوسی افراد از اسرائیل برای جمهوری اسلامی باشد.  

این پژوهشگر با تاکید بر چالش‌های فرهنگی، اجتماعی و زبانی پس از مهاجرت، گفت که برخی مهاجران به اسرائیل ممکن است پس از مهاجرت از وضعیتشان ناراضی باشند. آن‌ها دلتنگ خانه‌شان می‌شوند، زیرا نقل مکان از یک کشور به کشور دیگر آسان نیست و عوامل اطلاعاتی جمهوری اسلامی مشخصا این احساسات انزوا و نارضایتی را هدف قرار می‌دهند.

او در ادامه، وضعیت را چنین مثال زد: «وقتی شخصی می‌آید و شما را در آغوش می‌گیرد و مشکلات روانی شما را درک می‌کند، این شما را به او نزدیک می‌کند. این ترفندی است که ایرانی‌ها از آن استفاده می‌کنند. آن‌ها به دنبال افراد خشمگینی می‌گردند که از اسرائیل و نگرش آن راضی نیستند‌ــ نه از نظر سیاسی، بلکه از نظر اجتماعی و عاطفی. این نارضایتی‌ها می‌تواند ناشی از حوادث کوچک باشد، مانند مشکل در برقراری ارتباط به دلیل موانع زبانی یا احساس توهین به دلیل اعتقادات فرهنگی یا حتی لهجه.»

سبطی گفت: «وقتی کسی در بانک احساس خجالت می‌کند، زیرا نمی‌تواند به زبان عبری صحبت کند، یا به دلیل ظاهرش احساس طرد شدن می‌کند، این موارد کوچک به مروز زمان روی هم انباشته و فرد از جامعه اسرائیل عصبانی می‌شود.»

به باور این پژوهشگر، در واقع «فرایند استثمار» به صورت به‌کارگیری افراد برای جاسوسی با «دستکاری روانی» آغاز می‌شود. عوامل اطلاعاتی ایران در ابتدا به راحتی این افراد را تحت پوشش حمایت روانی قرار می‌دهند. این توجه اولیه برای کسی باشد که در تلاش برای ادغام در جامعه میزبان است، می‌تواند مانند یک راه نجات عاطفی باشد. به مرور زمان، این حمایت‌گیری برای فرد مهاجر اعتیادآور می‌شود، زیرا مانند ماده مخدر عمل می‌کند.

او می‌افزاید: «و پس از ایجاد اعتماد است که درخواست‌ها شروع می‌شوند. ممکن است با کارهای کوچک شروع شود. مانند گرفتن عکس از یک مرکز خرید که ابتدا بی‌ضرر به نظر می‌رسد، اما سپس جدی می‌شود. شما جوایز کوچکی دریافت می‌کنید، شاید ۱۰۰ دلار یا ۲۰۰ دلار، اما هنگامی که قلاب شدید، ماموریت‌ها و پرداخت‌ها بزرگ‌تر می‌شوند.»

سبطی تاکید کرد: «فناوری‌های جدید و روش‌های جاسوسی در حال تکامل هم بر این چالش افزوده‌اند؛ چراکه با وجود اپلیکیشن‌ها و تلفن‌های هوشمند حتی یک کودک ۹ ساله نیز می‌تواند جاسوس شود.»

این پژوهشگر همچنین به نقش پیوندهای فرهنگی که جذب مهاجران از مناطقی مثل جمهوری آذربایجان و ازبکستان را آسان‌تر می‌کند، اشاره کرد؛ چرا که این افراد با فرهنگ ایرانی آشنایی دارند و این آشنایی به ایجاد اعتماد کمک می‌کند.

سبطی بر لزوم تغییر رویکرد اسرائیل در این زمینه تاکید و پیشنهاد کرد که اسرائیل با برقراری ارتباطات شخصی و پرداختن به مسائل اجتماعی و احساسی مهاجران از جذب‌ آن‌ها جلوگیری کند.