از بحث‌هایی که در واشینگتن درمورد برنامه‌های دولت ترامپ در قبال جمهوری اسلامی جریان دارد چنین برمی‌آید که رئیس‌جمهوری جدید آمریکا در تعامل با جمهوری اسلامی به دو گزینه متوسل خواهد شد: یا توافق هسته‌ای جدیدی را امضا می‌کند که در آن تهران به دادن امتیازات جدیدی مجبور خواهد شد، یا آمریکا ناگزیر به انجام حملاتی می‌شود که به سرنگونی رژیم ایران خواهد انجامید. با این حال، آنچه قرار است رخ دهد احتمالا به همین سادگی و روشنی نیست و این روند با شگفتی‌ها و چالش‌های بسیاری مواجه خواهد شد.

در واقع، از آغاز کارزار انتخاباتی ترامپ، سرزمین شام دستخوش تحولاتی بزرگ شد که اوضاع را پیچیده‌تر کرد و بر موضع آمریکا در قبال خاورمیانه به‌شدت تاثیر گذاشت. در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ اسرائيل و حماس وارد جنگ شدند و در دسامبر ۲۰۲۴ رژیم بشار اسد در سوریه به دست مخالفان سقوط کرد. این دو تحول و کشمکش‌های ناشی از آن دولت جدید آمریکا را در برابر پرونده‌های پیچیده‌تری قرار داد.

درگیری‌هایی که در نقب شروع شد و دامنه آن به غزه، جنوب لبنان، سوریه، عراق، یمن و حتی خود ایران گسترش یافت، موازنه قدرت را کاملا دگرگون کرد. این درگیری‌ها به‌رغم برقراری آتش‌بس در لبنان و غزه هنوز پایان نیافته است. به‌رغم آرامش نسبی، احتمال ازسرگیری جنگ میان اسرائيل و شبه‌نظامیان وابسته به رژیم ایران هنوز ثبات و امنیت منطقه را تهدید می‌کند. ادامه تعهد آمریکا به حمایت از اسرائیل و ورود واشینگتن به میدان جنگ سناریوی دیگری است که خطر وقوع آن همچنان پابرجا است. اگر این اتفاق بیفتد، دولت ترامپ برای تعامل با جمهوری اسلامی در موقعیتی دشوار قرار می‌گیرد.

تحول دیگری که بازیگران منطقه را غافلگیر کرد، قیام شبه نظامیان هيئت تحریر شام، وارث جبهه النصره و القاعده، علیه رژیم اسد و سرنگونی رژیم بعثی دمشق بود، به‌ویژه اینکه با سقوط رژیم بشار اسد گذرگاه راهبردی جمهوری اسلامی، که از ایران تا سواحل دریای مدیترانه امتداد داشت و مسیر لجستیکی «محور مقاومت» به شمار می‌رفت، مسدود شد.

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که، با توجه به تحولات بزرگ اخیر منطقه، دولت ترامپ و کابینه جدیدش چه سیاستی را در قبال جمهوری اسلامی در پیش خواهند گرفت؟ در حالی که خاورمیانه هنوز دستخوش تغییر و تحول است، دولت جدید واشینگتن با شعار «عظمت را دوباره به آمریکا بازگردانیم» چگونه با رژیم جمهوری اسلامی برخورد خواهد کرد؟ شاید این پرسش مطرح شود که آیا ترامپ موضع قاطعانه‌تری در قبال رژیم ایران اتخاذ می‌کند؟ و گزینه‌های جایگزین چیست؟

در پاسخ می‌توان گفت که احتمالا ترامپ دو گزینه را در دستور کارش قرار دهد. اول، تلاش جدی برای ازسرگیری مذاکره با جمهوری اسلامی برای رسیدن به یک توافق هسته‌ای جدید. ترامپ سعی خواهد کرد با دادن امتیازات اقتصادی به تهران به خطر دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای پایان دهد. گزینه دیگری که واشینگتن بر آن تاکید خواهد کرد متعهد شدن جمهوری اسلامی به خودداری از هدف قرار دادن اسرائیل است. البته پذیرش چنین توافقی برای رژیم جمهوری اسلامی دشوار است، بنابراین ممکن است برای عبور از این چالش به وقت‌کشی متوسل شود.

اگر رژیم ایران چنین توافقی را بپذیرد و برای دستیابی به ‌آن امتیاز بدهد، زمینه برای خیزش مردمی دیگری در ایران فراهم می‌شود و اگر توافق را بیش از حد به تعویق اندازد، در معرض خطر حمله اسرائيل قرار می‌گیرد. به همین دلیل، برخی از کارشناسان و مذاکره‌کنندگان آمریکایی بر این باورند که کاخ سفید قادر به مذاکره با تهران است و می‌تواند با تشدید فشار بر جمهوری اسلامی در نبرد دیپلماتیک برنده شود و رژیم ایران را به عقب‌نشینی نظامی وادارد. اما برخی دیگر که به رژیم جمهوری اسلامی اعتماد ندارند سیاست چماق و هویج را پیشنهاد می‌کنند. آنها می‌گویند باید همزمان با مذاکره، جمهوری اسلامی از نظر نظامی تحت محاصره قرار گیرد. به این معنی که باید آمریکا در حالی که مشغول مذاکره با تهران است، نشان دهد که برای حمله به ایران آمادگی کامل دارد، چه این حمله با همراهی اسرائيل انجام شود چه بدون آن.

در حالی که مذاکره‌کنندگان و میانجی‌گران برای دستیابی به توافقی که جایگزین توافق اوباما در سال ۲۰۱۵ باشد تلاش می‌کنند، چالش‌های بسیاری وجود دارد که ممکن است دستیابی به این توافق را دشوار کند. وضعیت ناپدار سوریه، رویکرد حزب‌الله لبنان، درگیری با حوثی‌های یمن و احتمال خیزش ملی گسترده در ایران می‌تواند گزینه مذاکره با آمریکا را منتفی کند و به وقوع یک رویارویی بزرگ در منطقه منجر شود.

با توجه به موارد یادشده، جمهوری اسلامی ممکن است برای کنار آمدن با ترامپ از کارت‌های متعددی استفاده کند که ازجمله می‌توان به اینها اشاره کرد: اول، تلاش برای دستیابی به توافقی گسترده با حماس تا اسرائيل از هدفی که برای از بین بردن کامل این گروه شبه‌نظامی دارد منصرف شود. دوم، وادار کردن حزب‌الله لبنان به خودداری از حمله به اسرائيل در ازای دستیابی به سهم بزرگی از قدرت در لبنان. سوم، مذاکره درباره یمن به‌گونه‌ای که جمهوری اسلامی در تعیین سرنوشت حوثی‌ها و پایان دادن به تهدید آن‌ها نقش محوری ایفا کند. چهارم، تلاش برای دستیابی به توافقی درمورد عراق و چگونگی صادرات نفت این کشور. پنجم، متقاعد کردن دولت آمریکا به پذیرش راه‌حل دیپلماتیک و جلوگیری از حمله اسرائیل به ایران.

در واقع، جمهوری اسلامی می‌کوشد به توافقی دست یابد که ایران را در چهار سال ریاست‌جمهوری ترامپ از خطر رویارویی مستقیم با آمریکا نجات دهد. علاوه برآن، تهران برای توسعه برنامه هسته‌ای ایران و دستیابی به فناورهای پیشرفته‌تر به دولت ترامپ امتیاز خواهد داد. با این حال، مشاوران نزدیک ترامپ، که با ترفندهای سیاسی جمهوری اسلامی آشنایی دارند، ممکن است رئیس‌جمهوری آمریکا را به دنبال کردن طرح‌های جایگزین دیگری متقاعد کنند که برای جمهوری اسلامی غافلگیرکننده باشد.

برگرفته از ایندیپندنت عربی