در حالی که مذاکرات میان واشینگتن و کی‌یف قرار است هفته آینده در عربستان سعودی از سر گرفته شود، مسئله بهره‌برداری از معادن نادر اوکراین، یکی از موارد جدی گفت‌وگوهای نمایندگان دو طرف به شمار می‌رود.

اوکراین روز چهارشنبه اعلام کرد که با آمریکا به توافقی کلی برای توسعه مشترک منابع طبیعی اوکراین، از جمله عناصر نادر خاکی، مواد معدنی حیاتی، نفت و گاز، دست یافته است.

به گزارش رویترز، اوکراین بر اساس این توافق بخشی از درآمد حاصل از منابع معدنی‌اش را به آمریکا واگذار خواهد کرد، اما در مقابل هیچ تضمین امنیتی از آمریکا دریافت نکرده است.

بر اساس داده‌های وزارت اقتصاد اوکراین، این کشور دارای ۲۲ مورد از ۳۴ ماده معدنی است که اتحادیه اروپا به‌عنوان مواد حیاتی شناسایی کرده است. این فهرست مواد صنعتی و ساختمانی، آلیاژهای آهن، فلزات گرانبها و غیرآهن، و برخی عناصر نادر خاکی را شامل می‌شود.

کی‌یف مدعی است که این منابع معدنی تریلیون‌ها دلار ارزش دارند، اما کارشناسان این صنعت معتقدند که ممکن است سال‌ها طول بکشد تا سرمایه‌گذاران بتوانند از این بخش که به‌دلیل جنگ و کمبود سرمایه‌گذاری طولانی‌مدت دچار مشکل است، سود قابل‌توجهی کسب کنند. 

در ادامه رویترز نگاهی داشته است به منابع معدنی که اوکراین در اختیار دارد.

گرافیت

سهم اوکراین از ذخایر جهانی: ۶ درصد

گرافیت از لحاظ حجم، بزرگ‌ترین فلز مورد استفاده در باتری‌های لیتیوم-یونی محسوب می‌شود. علاوه بر این، در بخش‌های گوناگون از راکتورهای هسته‌ای گرفته تا مدادهای معمولی کاربرد دارد.

بنا بر اعلام سازمان زمین‌شناسی اوکراین، این کشور ۶ درصد از ذخایر جهانی گرافیت را در اختیار دارد، که یکی از بزرگ‌ترین ذخایر گرافیت در اروپا محسوب می‌شود.

لیتیوم

سهم اوکراین از ذخایر جهانی: بین ۱ تا ۲ درصد

این کشور یکی از بزرگ‌ترین ذخایر تایید‌شده لیتیوم در اروپا را دارا است. برآورد می‌شود که این ذخایر حدود ۵۰۰ هزار تن باشد. لیتیوم ماده‌ای مهم در تولید باتری‌، سرامیک و شیشه است.

تیتانیوم

 سهم اوکراین از ذخایر جهانی: ۱ درصد

این کشور بزرگ‌ترین ذخایر تیتانیوم در اروپا را در اختیار دارد و می‌تواند نیاز آمریکا و اتحادیه اروپا به تیتانیوم فلزی را تا ۲۵ سال تامین کند.

اورانیوم

سهم اوکراین از ذخایر جهانی: ۲ تا ۴ درصد

اورانیوم ماده‌ اصلی مورد استفاده در نیروگاه‌های هسته‌ای است. در حال حاضر، روسیه و چین ۵۵ درصد از ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم جهان را تامین می‌کنند. حمله روسیه به اوکراین بازار غنی‌سازی اورانیوم را به‌شدت تحت تاثیر قرار داده است، و کشورهای غربی یا اقدام به تنوع‌بخشی بازار انرژی کرده‌اند یا محموله‌های سوخت از روسیه را لغو کرده‌اند.

عناصر نادر خاکی

موسسه زمین‌شناسی اوکراین وجود این عناصر نادر خاکی را گزارش داده است:

• لانتان و سریم‌ که در تلویزیون‌ها و سیستم‌های روشنایی کاربرد دارد
• نئودیمیم که عنصر کلیدی در توربین‌های بادی و باتری خودروهای برقی است
• اربیم و ایتریم که کاربردهای گوناگون آن‌ها از نیروگاه‌های هسته‌ای گرفته تا فناوری لیزر را شامل می‌شود

اوکراین چه مقدار از منابعش را همچنان در اختیار دارد؟

جنگ باعث خسارت‌های گسترده‌ در سراسر اوکراین شده است و در حال حاضر، روسیه حدود یک‌پنجم از خاک این کشور را تحت کنترل دارد.

بخش عمده ذخایر زغال‌سنگ اوکراین، که پیش از جنگ صنعت فولاد این کشور را تأمین می‌کرد، در شرق این کشور قرار دارد و اکنون از دست رفته است.

برآوردها حاکی از آن است که تا نیمه اول سال ۲۰۲۴ حدود ۴۰ درصد از منابع فلز اوکراین تحت اشغال روسیه قرار داشت.

از آن زمان، نیروهای روسیه به پیشروی در منطقه دونتسک در شرق اوکراین ادامه داده‌اند. در ژانویه ۲۰۲۵، تنها معدن زغال‌ کک اوکراین در نزدیکی شهر پوکروفسک تعطیل شد، شهری که نیروهای روسیه در تلاش‌اند آن را تصرف کنند.

روسیه همچنین دست‌کم دو ذخیره لیتیوم اوکراین را در دونتسک و زاپوریژیا تصرف کرده است. با این حال، کی‌یف همچنان ذخایر لیتیوم موجود در منطقه کیرووهراد را تحت کنترل دارد.

شرایط توافق معدنی جدید اوکراین با آمریکا

توافق معدنی که انتظار می‌رود اوکراین با آمریکا امضا کند به‌طور کلی مشخص می‌کند که دو کشور به‌طور مشترک ذخایر عناصر نادر خاکی و مواد معدنی حیاتی اوکراین و همچنین منابع نفت و گاز این کشور را توسعه خواهند داد.

بر اساس این توافق:

• دو کشور یک «صندوق سرمایه‌گذاری بازسازی» ایجاد خواهند کرد که درآمدهای حاصل از منابع اوکراین را جمع‌آوری و سرمایه‌گذاری مجدد کند. نمایندگانی از هر دو کشور مدیریت این صندوق را بر عهده خواهند داشت.
• اوکراین ۵۰ درصد از درآمد حاصل از منابع طبیعی متعلق به دولت را به این صندوق واریز خواهد کرد.
• مبالغ واریزی در اوکراین دوباره سرمایه‌گذاری خواهد شد تا «امنیت، ثبات و رفاه اقتصادی» این کشور را تقویت کند.
• آمریکا متعهد به حمایت مالی بلندمدت برای توسعه «اوکراینی پایدار و از نظر اقتصادی شکوفا» خواهد بود.
• صندوق مذکور در پروژه‌های اوکراین سرمایه‌گذاری خواهد کرد و جذب سرمایه در بخش‌های دولتی و خصوصی از جمله منابع طبیعی، زیرساخت‌ها، بنادر و شرکت‌های دولتی را در دستور کار خواهد داشت.
• این توافق «گام‌هایی ملموس برای برقراری صلح پایدار و تقویت امنیت اقتصادی اوکراین» را شامل خواهد شد.
• دولت آمریکا از تلاش‌های اوکراین برای دریافت تضمین‌های امنیتی به‌منظور برقراری صلح پایدار حمایت خواهد کرد، اما به ارائه تضمین امنیتی مستقیم از سوی آمریکا هیچ اشاره‌ای نشده است.

طبق پیش‌نویس این توافق که رویترز مشاهده کرده است، این توافق را اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، و آندری سیبیها، وزیر خارجه اوکراین، امضا خواهند کرد.

دلایل پشت‌پرده توافق آمریکا با اوکراین

یکی از عوامل اصلی علاقه آمریکا به نهایی کردن توافق معدنی با اوکراین، تمرکز دولت ترامپ بر مقابله با جنگ تجاری چین است.

چین بزرگ‌ترین تولیدکننده عناصر نادر خاکی در جهان است. این عناصر در تولید آهن‌رباهای مورد استفاده در خودروهای برقی، تسلیحات نظامی و تجهیزات الکترونیکی کاربرد دارند.

واشینگتن تلاش می‌کند وابستگی‌اش به چین در زمینه منابع حیاتی را کاهش دهد و اوکراین را به‌عنوان تامین‌کننده جایگزین مدنظر دارد.