خبرگزاری رویترز در گزارشی با استناد به گفته‌های ۱۰ فرمانده ارشد و مقام‌های عراقی نوشت که چندین گروه شبه‌نظامی قدرتمند تحت حمایت جمهوری اسلامی ایران در عراق برای خلع سلاح آماده شده‌اند. به گفته این مقام‌ها، چنین اقدامی اولین بار است که صورت می‌گیرد و برای جلوگیری از خطر تشدید خشم دونالد ترامپ و حمله احتمالی آمریکا انجام می‌شود.

به گفته برخی منابع از جمله شامل شش فرمانده محلی چهار گروه شبه‌نظامی بزرگ‌، از زمان ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید در ماه ژانویه، مقا‌م‌های آمریکایی بارها به دولت عراق درباره خلع سلاح نیروهای شبه‌نظامی هشدار داده‌اند. این مقام‌ها به بغداد گفتند که اگر برای انحلال شبه‌نظامیان فعال در خاکش اقدامی نکند، آمریکا می‌تواند این گروه‌ها را با حملات هوایی هدف قرار دهد.

عزت الشابندر، سیاستمدار شیعه نزدیک به ائتلاف حاکم عراق، به رویترز گفت که مذاکرات بین محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، و چندین رهبر شبه‌نظامیان «بسیار پیشرفته» بود و و این گروه‌ها تمایل دارند به درخواست آمریکا برای خلع سلاح پاسخ مثبت دهند. به گفته او، «این گروه‌ها لجبازی نمی‌کنند و به ادامه فعالیت به شکل کنونی اصراری ندارند»، و افزود که آن‌ها «کاملا آگاه‌اند» که ممکن است آمریکا آن‌ها را هدف قرار دهد.

رویترز نوشت که با شش فرمانده شبه‌نظامی در بغداد و یکی از استان‌های جنوبی مصاحبه کرده‌ است؛ این فرماندهان از گروه‌هایی چون کتائب حزب‌الله، نُجَباء، کتائب سیدالشهدا و انصارالله الاوفیا بودند. یکی از فرماندهان کتائب حزب‌الله، قدرتمندترین گروه شبه‌نظامی شیعه، با ماسک سیاه و عینک دودی به رویترز گفت: «ترامپ آماده است جنگ را با ما به سطوحی بدتر بکشاند. ما این را می‌دانیم و می‌خواهیم از چنین سناریو بدی جلوگیری کنیم.»

این فرماندهان گفتند که متحد اصلی و حامی آن‌ها یعنی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به آن‌ها این اختیار را داده است که برای جلوگیری از حمله آمریکا هر تصمیمی لازم می‌دانند، اتخاذ کنند.

به گفته دو مقام امنیتی که فعالیت‌های این شبه‌نظامیان را زیرنظر دارند، این گروه‌های شبه‌نظامی بخشی از «مقاومت اسلامی در عراق»‌اند؛ مجموعه‌ای از حدود ۱۰ گروه مسلح تندرو شیعه که جمعا حدود ۵۰ هزار رزمنده و زرادخانه‌هایی شامل موشک‌های دوربرد و تسلیحات ضدهوایی دارند. این گروه مقاومت یکی از ارکان اصلی شبکه نیروهای نیابتی ایران در منطقه محسوب می‌شود و از زمان آغاز جنگ غزه حدود ۱۸ ماه پیش، مسئولیت ده‌ها حمله موشکی و پهپادی علیه اسرائیل و نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه را بر عهده گرفته است.

دو مقام امنیتی عراق گفته‌اند که السودانی در حال فشار آوردن برای خلع سلاح تمام گروه‌های مقاومت اسلامی در عراق است؛ گروه‌هایی که به‌جای وفاداری به بغداد، خود را تابع سپاه پاسداران یا سپاه قدس می‌دانند.

به گفته مقام‌ها و فرماندهان، برخی از گروه‌ها از اواسط ژانویه تا حد زیادی مقرشان را تخلیه کرده و حضورش را در شهرهای بزرگ از جمله موصل و الانبار کاهش داده‌اند. آن‌ها همچنین گفتند که بسیاری از فرماندهان هم در آن زمان، تدابیر امنیتی برای خود را افزایش دادند و گوشی‌ها، وسایل نقلیه و محل اقامتشان را مدام عوض می‌کنند.

در همین حال یک مقام آمریکایی که نخواست نامش فاش شود، هشدار داد که در گذشته هم مواردی وجود داشت که شبه‌نظامیان حملاتشان را به دلیل فشار ایالات متحده متوقف کردند اما او تردید دارد که این خلع سلاح طولانی‌مدت یا ادامه‌دار باشد.

الشابندر، سیاستمدار شیعه، گفت که دولت عراق هنوز با رهبران شبه‌نظامی به توافق نهایی نرسیده و سازوکار خلع سلاح هنوز در حال بحث است. او افزود که گزینه‌هایی در حال بررسی‌اند، از جمله تبدیل گروه‌ها به احزاب سیاسی و ادغام آن‌ها در نیروهای مسلح عراق.

با وجود اینکه سرنوشت فرایند خلع سلاح نامشخص است، این بحث‌ها از آنجا مهم است که برای اولین بار مطرح می‌شود و نخستین بار است که شبه‌نظامیان آماده شده‌اند به فشارهای طولانی‌مدت غرب برای غیرنظامی شدن تن در دهند. این چرخش موضع در زمانی حساس برای «محور مقاومت» منطقه‌ای جمهوری اسلامی روی داده است؛ محوری که جمهوری اسلامی طی دهه‌ها با هزینه فراوان برای مقابله با نفوذ اسرائیل و آمریکا ایجاد کرد، اما از زمان حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و آغاز جنگ در غزه، به‌شدت تضعیف شده است.

از آغاز جنگ غزه، حماس در غزه و حزب‌الله در لبنان تحت حملات سنگین اسرائیل قرار گرفته‌اند و جنبش حوثی در یمن نیز از ماه گذشته هدف حملات هوایی آمریکا قرار دارد. تضعیف موقعیت بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، که یکی دیگر از متحدان کلیدی ایران بود، نیز نفوذ جمهوری اسلامی را بیشتر محدود کرده است.

عراق در تلاش است تا از طریق برخورد با شبه‌نظامیان فعال در خاکش، در روابطش با آمریکا و ایران توازن را حفظ کند. این گروه‌ها پس از حمله آمریکا در سال ۲۰۰۳ و سرنگونی صدام حسین، با حمایت مالی و نظامی تهران شکل گرفتند و اکنون به نیروهایی قدرتمند تبدیل شده‌اند که از نظر توان تسلیحاتی با ارتش ملی عراق برابری می‌کنند.