آمریکا و طالبان پس از دو دهه جنگ در ۲۹ فوریه در قطر توافق‌نامه صلح امضا کردند. زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه آمریکا برای صلح افغانستان و ملا عبدالغنی برادر، معاون سیاسی گروه طالبان، در حضور مایک پمپیو وزیر خارجه آمریکا، این توافق‌نامه را امضا کردند. در مراسم امضای این توافق‌نامه نمایندگانی از ۳۰ کشور حضور داشتند، اما ایران و دولت افغانستان از آن غایب بودند؛ چرا که از آن‌ها دعوت نشده بود.

وزارت خارجه ایران در واکنش به توافق‌نامه صلح آمریکا و طالبان، با صدور بیانیه‌ای از آن انتقاد کرد. وزارت خارجه ایران در انتقاد خود بر غیاب دولت افغانستان در مراسم امضای توافق‌نامه صلح در قطر، انگشت گذاشت، اما به اعلامیه مشترک مارک اسپر وزیر دفاع آمریکا و اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان برای رسیدن به صلح فراگیر و پایدار، که در کابل صادر شد و همزمان بود با برگزاری مراسم امضای توافق‌نامه صلح آمریکا و طالبان در قطر، اشاره‌ای نکرد.

هم‌چنان وزارت خارجه ایران، در بیانیه خود انتقاد کرده است که توافق‌نامه صلح قطر، در تناقض با حاکمیت ملی افغانستان است و در نتیجه گفت‌و‌گوهای بین الافغانی به میان نیامده است. به گفته وزارت خارجه ایران، آمریکا با هر یک از دولت افغانستان وطالبان، به طور جداگانه به توافقاتی رسیده است که در جهت منافع راهبردی آمریکا بوده هدف از آن‌ قانونی کردن تداوم حضور  نیروهای آمریکایی در افغانستان است.

به باور وزارت خارجه ایران، آمریکا با این گونه بازی‌ها، می‌خواهد حضور خود را از یک نیروی اشغالگر به یک نیروی مورد نیاز افغانستان تبدیل کند که به خواست خود دولت افغانستان و جنبش طالبان صورت بگیرد، به ویژه که طالبان بر مبنای توافق‌نامه صلح، متعهد به ترک اقدامات نظامی و تروریستی علیه آمریکا می‌باشد.

البته برای ایران بسیار دشوار است که نتایج توافق‌نامه‌‌ای را بپذیرد که در مراسم امضای آن دعوت نشده و و از جریان مذاکرات آن دور نگه داشته شده است، درحالی که ایران پس از سرنگونی رژیم طالبان در ۲۰۰۱ تا کنون، خود را از همه بیش‌تر درگیر قضیه افغانستان می‌داند. هرچند حضور در مراسم امضا و رو به رو شدن با نمایندگان آمریکا در یک نشست مشترک، نیز کار دشواری برای نمایندگان ایران محسوب می‌شود.

مطابق با بیانیه وزارت خارجه ایران، توافق صلح پایدار در افغانستان تنها از راه گفت‌و‌گوی میان افغان‌ها و با مشارکت گروه‌های سیاسی آن کشور از جمله طالبان به دست خواهد آمد، البته به شرطی‌که ملاحظات کشورهای همسایه در باره سازوکار توافق صلح و سازگاری آن با منافع این کشورها، در نظر گرفته شود.

ایران به عنوان یکی از همسایه‌های افغانستان، انتظار دارد که نقش آن در صلح افغانستان در نظر گرفته شود، به ویژه این که ایران با آمریکا در افغانستان بارها همکاری داشته است. چنان‌چه در ۲۰۰۱ زمانی‌که رئیس جمهور جورج بوش به افغانستان حمله کرد، ایران موضع بی‌طرفی مثبت را برگزید و در نشست‌های برلین و توکیو که برای آینده افغانستان پسا طالبان برگزار شده بود، همکاری کرد. هم‌چنان ایران در خصوص افغانستان با آمریکا در دوره ریاست جمهوری اوباما، نیز همکاری مثبت داشت، از جمله دیدار مهدی آخوند زاده معاون وزیر خارجه ایران، با ریچارد هالبروک نماینده ویژه آمریکا در افغانستان، در حاشیه نشست روم در ۲۰۰۹ در همین راستا صورت گرفته بود.

ایران هم‌چنان‌ که حضور نیروها آمریکایی در عراق را تهدیدی برای خود می‌داند، از حضور این نیروها در افغانستان نیز احساس خطر می‌کند؛ ایران نگران آن است که آمریکا با امضای توافق‌نامه صلح با طالبان، می‌خواهد عنوان اشغالگری را از نیروهای خود دور کرده، به عنوان نیروهای پشتیبان امنیت و ثبات و به بهانه برنامه‌های آموزشی و امثال آن حضور خود را در افغانستان، تداوم بخشد.

از همین جهت ایران شعار بیرون کردن نیروهای آمریکایی از منطقه غرب آسیا را همواره بلند کرده و برای تحقق آن از هر وسیله‌ ممکن استفاده کرده است.

از جانب دیگر، ایران در سال‌های گذشته برای تأمین منافع راهبردی اش در افغانستان، از نگاه سیاسی و امنیتی سرمایه گذاری‌های فراوانی کرده است. هم‌چنان‌ که برای نزدیک کردن دیدگاه‌های دولت افغانستان و جنبش طالبان، تلاش‌های زیادی انجام داده است که آخرین این تلاش‌ها دیدار علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران از کابل و دیدار هیأتی از طالبان از تهران در پی آن بود.

اکنون ایران با دور ماندنش از توافق صلح آمریکا و طالبان، در واقع تمام تلاش‌ها و دست آوردهای خود را بر باد رفته می‌بیند؛ از همین جهت نسبت به این توافق‌نامه، موضع منفی و منتقدانه گرفته و آمریکا را فاقد صلاحیت برای آوردن صلح در افغانستان و ترسیم آینده این کشور، می‌داند. از نظر ایران این نقش باید به سازمان ملل متحد داده شود که به گفته وی «از ظرفیت های مناسبی برای فراهم کردن زمینه اجرای مذاکرات بین الافغانی و تضمین اجرای تعهدات حاصله برخوردار است.».

هم‌چنان موازی با موضع‌گیری وزارت خارجه ایران که بی‌تردید نمی‌تواند بدون هماهنگی با شورای عالی امنیت ملی بوده باشد، برخی از مقامات سپاه پاسداران ایران که نسبت به سایر جهت‌ها در قضیه افغانستان دخیل بوده اند، در رابطه به توافق‌نامه صلح آمریکا و طالبان، اظهار نگرانی کرده است.

یکی از نگرانی سپاه این است که توافق‌نامه یاد شده، به طالبان اجازه می‌دهد که بجای دولت افغانستان قدرت رسمی را در دست گیرد و در صورت ناکام شدن برنامه صلح، آمریکا به کمک طالبان خواهد پرداخت و در نتیجه افغانستان وارد مرحله جدیدی خواهد شد.

به باور مقامات سپاه، توافق‌نامه صلح بجای منافع دولت و مردم افغانستان، منافع آمریکا و طالبان را برآورده می‌سازد.

از طرف دیگر، موضع گیری منفی دولت افغانستان در رابطه به رهایی زندانیان طالبان، بیانگر این است که دولت افغانستان به خاطر دور ماندنش از روند مذاکرات آمریکا – طالبان و برنامه صلح، نگران و ناخوشنود است.

افزون بر آن از محتوای توافق‌نامه چنین بر می‌آید که آمریکا قصد دارد از جمله ۱۲۰۰۰ نیروی خود ۸۶۰۰ نفر از آن‌ها را به بهانه‌های مختلف در افغانستان نگه دارد که در این صورت سرنوشت نهایی توافق‌نامه پیچیده می شود و اجرایی شدن آن با مشکل حقیقی رو به رو خواهد گردید.

هم‌چنان مقامات یاد شده سپاه، بدین باورند که توافق‌نامه صلح اخیر، به طالبان کمک می‌کند تا جایگاه سیاسی خود را تثبیت کند از شناسایی بین المللی برخوردار شود، به ویژه این که توافق میان دولت افغانستان و آمریکا، دولت افغانستان را به تلاش برای بیرون کردن طالبان از لست تروریسم شورای امنیت، ملزم کرده است. گذشته از این‌، دونالد ترامپ که چهار سال پیش قول داده بود نیروهای آمریکایی را از افغانستان به آمریکا باز خواهد گرداند، از این توافق‌نامه به عنوان یک برگه برنده در کارزار انتخاباتی خود استفاده خواهد کرد.

در نتیجه می توان گفت که توافق‌نامه صلح آمریکا با طالبان، از نگاه تهران در جهت اهداف سیاسی و انتخاباتی آمریکا بوده و صلح بیرون آمده از آن موقت و غیر پایدار خواهد بود. از این جهت تهران از نتایج و پیامدهی این پرونده مانند سایر پرونده‌های منطقه‌ ای، در نگرانی بسر برده و در راستای کاستن اثرات منفی آن بر ایران، تلاش خواهد کرد.

https://www.independentarabia.com