شیوع ویروس کرونا در جهان، سازوکارهای تعریف شده دولت‌ها در بهداشت، اقتصاد، سیاست و سایر موارد را دستخوش تغییرات کرد. تغییراتی که به باور صاحب‌نظران به احتمال زیاد، برخی پروتکل‌های از پیش تعریف شده را نیز تغییر خواهد داد و باعث سرعت گرفتن برخی تحولات، از جمله در حوزه اقتصاد و تکنولوژی‌های مرتبط با آن خواهد شد. 

برای نمونه، اگر در سال ۱۹۷۳ گوشی تلفن بی‌سیم با وزنی نزدیک به ۲ کیلوگرم تولید شد و بیست سال طول کشید تا در سال ۱۹۹۳، نخستین سری تلفن‌های همراه به بازار فروش معرفی شود، این رویداد منجر به تولید فراگیر تلفن‌های هوشمند در جهان شد؛ محصولی که باعث انقلابی در ابزارهای ارتباطی در جهان و البته تغییراتی در سیستم‌های خرید و فروش با استفاده از نرم‌افزارهای خرید «آنلاین» محصولات و تحویل کالا در محل خریدار بود. 

استفاده از کارت‌های بانکی هم برای نقل و انتقال پول، با نصب اولین دستگاه خودپرداز توسط یک شعبه بانک بارکلیز در محله انفیلد لندن در ۲۷ ژوئن ۱۹۶۷ آغاز شد. حالا بسیاری از نقل و انتقالات مالی در جهان به صورت الکترونیک انجام می‌گیرد و شهروندان کشورهای مختلف با نصب برنامک‌های «موبایلی»، به خدمات بانکی دست می‌یابند. دیگر چند سالی است که مراجعات به ادارات برای پرداخت‌های مالی یا دریافت خدمات اداری بسیار کمتر از قبل شده است و کارمندان آشنایی نسبتا کاملی با این روش‌های الکترونیک یافته‌اند. 

دکتر جمشید اسدی، اقتصاددان ایرانی، با اشاره به آمار دو میلیون نفری که در جهان، خدمات مالی و بانکی دریافت نمی‌کنند، به نگارنده می‌گوید: «این افراد به دلیل فقر نتوانسته‌اند حساب بانکی داشته باشند. خیلی از آنها در آفریقا، در آسیای جنوبی و غربی هستند و بخشی هم در آمریکای لاتین. ما مشاهده کردیم که با فن‌آوری‌های اطلاعاتی بسیاری از آنها توانسته‌اند خدمات مالی و بانکی دریافت کنند، چون تقریبا هزینه‌ای برایشان نداشته است. کم کم خواهید دید که در مورد آموزش و بهداشت هم  این اتفاق به‌سرعت خواهد افتاد. چرا که خیلی از سرویس‌ها به دلیل پایین آمدن هزینه‌ها، وارد این خدمات می‌شوند.»

با این همه، اگر نیاز صنعتی- تکنولوژیک در گذشته باعث بروز چهارانقلاب و دگرگونی‌ بزرگ در «صنعت»، «فن‌آوری»، «تکنولوژی‌های دیجیتال» و «اینترنت اشیاء» شد، «ویروس کرونا» را می‌توان زمینه‌ساز انقلاب پنجم در توسعه سریع و فراگیر صنایع و فن‌آوری، تکنولوژی دیجیتال، و چگونگی استفاده از اینترنت نامید. در عین حال، رکود اقتصادی، بحران مالی و فشارهای موقت اقتصادی در این زمینه نیز بر دولت‌ها و شهروندان کم نبوده است. 

این اقتصاددان ساکن پاریس بدون آن‌که منکر زیان‌ها،‌ آسیب‌ها و پیامدهای ناگوار ویروس کرونا بر اقتصاد بشود،‌ می‌گوید: «دنیای اقتصاد پس از کرونا، می‌تواند دنیای بسیار موفقی باشد. برای آن‌که بدانیم وضع اقتصاد بعد از کرونا چه خواهد شد، تنها این که کرونا چه بر سر اقتصاد آورده است، کافی نیست. این بستگی دارد به کارآفرینی، ابتکار و دیدگاه انسان‌ها. می‌خواهم اشاره کنم به این که چه اتفاقات نیکی هم ممکن است بیفتد. چون این بحران را برخی با بحران ۲۰۰۸ و یا بحران ۱۹۲۹ مقایسه می‌کنند. اگر به پیامدها نگاه کنیم،‌ شاید بشود آن‌ها را با یکدیگر مقایسه کرد، اما من هرگز چنین مقایسه‌ای نمی‌کنم. به باور من این قیاس یک قیاس مع‌الفارق است، به این علت که رکود تولید امروز با رکود تولید در سال ۲۰۰۸ و ۱۹۲۹ یکی نیست.»

به گفته او در آن دو بحران، یک بیماری داخلی اقتصاد به وجود آمد که بحران را ایجاد کرد و از تولید کاست. در حالی که اقتصاد پیش از بیماری کرونا، اقتصاد بیماری نبود. دولت‌ها تعمدا تصمیم گرفتند اقتصاد را تعطیل کنند، برای آن که بتوانند از گسترش آفت این بیماری واگیردار در سطح جوامع جلوگیری کنند. با چنین اقداماتی، قطعا تولید کاهش می‌یابد و بعضی صنایع هم تعطیل می‌شود. اما به این معنی نیست که تولید یا اقتصاد بیمار بوده است. این، آن تفاوت عمده این بحران با آن دو بحران است.  نکته دوم این که در همین مدت کوتاه، آن روندی که در پی انقلاب صنعتی چهارم آهسته رخ داد، با سرعت تکرار شده است. اکنون اقتصاد بر پایه هوش مصنوعی همه جا حاضر است و سرعت بیشتری به آن می‌دهد.

او در ادامه به تدریس کلاس‌های دانشگاهی خود بر بستر اینترنت اشاره می‌کند و می‌افزاید: «درسی که من می‌دهم درس اقتصاد و فن‌آوری‌های اطلاعاتی نوین است. با شیوع کرونا، مثل همکارانم مجبور شدم کلاس‌هایم را در اینترنت برگزار کنم. اگر چه با این فناوری‌ها آشنایی داشتم، ولی راه‌اندازی کلاس برایم بی‌مشکل نبود؛ چه رسد به همکارانم. اما بالاخره این کار را کردیم.»

شیوع ویروس کرونا در جهان حالا می‌تواند همه آن مسیرهای طولانی‌مدت طی شده از اختراع تا توسعه همه‌جانبه یک محصول را کوتاه کند و منجر به ارائه سریع‌تر خدمات و تسهیلات به مردم شود. این ماجرای ویروسی در جهان، اگر هزاران هراس و اضطراب در دل ملت‌ها و دولت‌ها ایجاد کرد، اما در عین حال، از آنجا که دریافتِ خدمات بهداشتی و درمانی و بیمه‌ در بسیاری نقاط با محدودیت کادرهای درمانی و نواقص متعددی روبه‌رو بود، موجب شد که به واسطه وجود تلفن‌های هوشمند، کنترل سلامتی شهروندان به طرز چشمگیری رشد یابد. 

البته بسیاری از نهادهای حامی حقوق بشر  و نیز کسانی که در حوزه «امنیت سایبری» فعالیت می‌کنند، ایراداتی نیز بر این روش وارد می‌دانند. آنها نگران استفاده از آن در جوامع استبدادزده‌ای مثل چین یا ایران برای کنترل شهروندان در مواردی ورای خدمات بهداشتی و درمانی هستند. اما دکتر اسدی درباره این نرم‌افزارها نظر متفاوتی دارد: «توجه کنید به این که چه سرعتی بخشید به آن روندی که اقتصاد و جهان در پی آن بود. ببنید چه تجربه‌های تازه‌ای پیدا شد. مثلا بسیاری هستند که حتی تمای با پزشک‌شان را بر بستر اینترنت انجام داده‌اند. این شیوه چند فایده داشت: اول این که هزینه بیمار را به‌شدت پایین آورد. او دیگر مجبور نبود وقت خودش را در ترافیک بگذراند و هزینه حمل و نقل تا مطب یا درمانگاه را هم متحمل شود. نتیجه خودش را هم گرفت. پزشک هم راحت‌تر توانست کار کند. تاثیر آن را  بر هوا هم ببینید که چقدر پاکیزه‌تر شد. در برخی شهرهای دنیا برای اولین بار توانسته‌اند قله‌های اطراف شهرها‌شان را ببینند.»

از جمله مشاغلی که با شرایط ویروسی کسب و کارشان دچار تحول شد، کسب‌وکارهای کوچک و خدماتی بوده است. بسیاری از اینان، به دلایل مختلفی از ابزارهای هوشمند و الکترونیک هم استفاده نمی‌کردند. دکتر اسدی درباره آنها می‌گوید: «کسبه کوچک و پیشه‌وران خرد لزوما به سراغ اقتصاد بر پایه فن‌آوری نوین و فن‌آوری‌های اطلاعاتی نرفته بودند. وقتی مجبور شدند بروند، متوجه شدند که چه کار نیکویی بوده است برای آنها. من در این زمینه چند مقاله داشتم و منتقد حرکتِ کُند این مشاغل (در این زمینه) بوده‌ام. ولی اگر آنها می‌خواستند وارد اقتصاد نو بشوند، این الزام را باید زودتر شروع می‌کردند. بر مبنای اطلاعاتی که به دستم می‌رسد، می‌بینم که  این روند چه سرعتی گرفته است.» 

او درباره شرکت آمازون و مدل «پلت‌فرمی» که در اختیار این مشاغل قرار داده است، می‌گوید: «آمازون فعالیت بزرگ و گسترده‌ای دارد. (آن مدل) پلتفرمی را در اختیار کسب‌و‌کارهای کوچک می‌گذارد که بتوانند اجناس خودشان را از طریق آن به همه جهانیان عرضه کنند. الان تقاضا برای خدماتی که آمازون ارائه می‌دهد، به‌شدت افزایش یافته و بالا رفته است.»

به باور دکتر اسدی، ما در نبردی که امروز با ویروس کرونا داریم، باید ببینیم که چه مزیتی بر ویروس داریم که بتوانیم از آن در دنیای پس از کرونا استفاده کنیم: «دنیای بعد از کرونا به نگرش و کارآفرینی آدم‌ها بستگی دارد. برتری‌ای که ما به دشمن حال حاضرمان، کرونا، داریم این است که ویروسی که امروز در ایران دارد قتل‌عام می‌کند با ویروسی که مثلا در ایتالیا دارد قتل‌عام می‌کند، راه ارتباطی ندارد. ولی پژوهشگران در ایران و ایتالیا می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و تجربه خودشان، پیشرفت‌های خودشان را به هم منتقل کنند تا امکان محاصره و غلبه بر ویروس، فراهم شود.»

او وقوع این دست اتفاقات را «جهان ‌روایی» می‌نامد و می‌گوید: «این ارتباطات به ما کمک می‌کند تا پژوهشگران پزشکی که دارند همزمان با هم در اسکاندیناوی، ژاپن، کره و آمریکا، و ...، روی یافتن واکسن یا ویروس کار می‌کنند، زودتر به نتیجه برسند. این جهان روایی حالا راغب شده است که از فن‌آوری‌هایی که درباره‌اش صحبت می‌کنیم، برای یافتن سریعتر نتایج استفاده کند. من نمی‌گویم حتما همه چیز مثبت خواهد شد، اما می‌خواهم بگویم توان تبدیل این وضعیت به یک دنیای بهتر، یک زندگی بهتر، وجود دارد. بستگی به ما دارد که چگونه با آن برخورد کنیم.»

او درباره اقتصاد سودآور و سهام شرکت‌هایی که این انقلاب تازه را در جریان شیوع ویروس درک کرده‌اند، معتقد است: «بدیهی است که سهام شرکت‌ها، نه فقط شرکت‌هایی که فن‌آوری اطلاعاتی تولید می‌کنند، بلکه همه شرکت‌هایی که جان‌مایه این دوره  گسست را متوجه شده‌اند، صعود خواهد کرد. نه فقط سهام آمازون که این فن‌‌آوری را دارد، بلکه سهام و ارزش درمانگاهی هم که معنای این دوره گسست درک کرده است و از این پس خدمات پزشکی خودش را بر بستر فن‌آوری‌ اطلاعاتی منطبق می‌کند، در سراسر دنیا بالا خواهد رفت.