درحالی که احتمال استفاده آمریکا از ادله حقوقی برای به کار انداختن مکانیسم ماشه علیه ایران همچنان مورد بحث و اختلاف نظر قرار دارد و برخی ناظران بین‌المللی با قاطعیت از مخالفت چین و روسیه با قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران سخن می‌گویند، برایان هوک ابراز امیدواری کرده که این قطعنامه با تمرکز بر دیپلماسی و مذاکره موفق در شورای امنیت به تصویب برسد.

در همین حال رویترز به نقل از منابع خود در مجلس نمایندگان آمریکا گزارش داده که حدود ۹۰ درصد نمایندگان در نامه‌ای از دولت ترامپ خواسته‌اند، اقدامات دیپلماتیک در سازمان ملل برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را افزایش دهد. این نامه که به امضاء سناتورها از هر دو حزب دمکرات و جمهوریخواه رسیده، همچنین خواستار تحریم افرادی است که در برنامه‌های اشاعه تسلیحاتی ایران نقش دارند.

در بخشی از این نامه که هنوز برای دولت ارسال نشده و جمع‌آوری امضاء برای آن ادامه دارد، آمده است: «تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل در ماه اکتبر به پایان می‌رسد و نگرانی ما این است که این روند به تجارت تسلیحاتی کشورهای بیشتری با ایران مجر شود.»

به گزارش این خبرگزاری بریتانیایی، این نامه که به امضاء ۳۸۳ نماینده از ۴۲۹ عضو مجلس نمایندگان آمریکا رسیده از دولت می‌خواهد از طریق همکاری با شرکا و متحدان آمریکا تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را تمدید کند.

 قطعنامه تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران که هم اکنون پیش‌نویس آن در اختیار برخی اعضای شورای امنیت از جمله متحدان اروپایی واشینگتن قرار گرفته، خواستار تمدید نامحدود تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران قبل از انقضاء این تحریم‌ها در ۲۶ مهرماه سال جاری است و با انتقادهای غیرمستقیمی از سوی اعضای شورای امنیت مواجه شده است. به این معنی که هنوز مقامات رسمی هیچ یک از کشورهای عضو شورای امنیت اعلام نکرده‌اند که کشورشان با قطعنامه پیشنهادی آمریکا مخالفت می‌کند، اما در عین حال بر پایبندی به برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ تاکید کرده ‌اند. 

بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، ایران پنج سال پس از اجرای برجام می‌تواند خرید و فروس تسلیحات متعارف را از سر بگیرد و محدودیت‌های مربوط به خرید موشک نیز تا سه سال دیگر لغو خواهد شد.

آمریکا و برخی متحدان آن در منطقه و غرب ادعا می‌کنند، لغو این تحریم‌ها به معنی دسترسی بیشتر گروه‌های شبه‌نظامی تحت حمایت جمهوری اسلامی به سلاح و تجهیزات است که تهدید مستقیمی برای امنیت منطقه به‌شمار می‌رود.

حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران سال گذشته در توجیه باقی ماندن در برجام که تا کنون هیچ منفعتی برای تهران به همراه نداشته، گفته بود: «اگر یک سال دیگر در برجام بمانیم، تاجر اسلحه می‌شویم.» تهران در یک سال گذشته به موازات اعمال تحریم‌های نفتی از سوی آمریکا، در پنچ گام در بازه‌های زمانی دوماهه از تعهدات خود در چارچوب برجام عقب‌نشینی کرد و در نهایت به مرحله دست کشیدن از همه تعهدات رسید. با این وجود آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هنوز در هیچ یک از گزارش‌های خود تایید نکرده که اقدام جدی و نگران کننده‌ای از سوی تهران در جهت عبور از برجام انجام شده است. از همین رو تهران لغو تحریم‌های تسلیحاتی را حق خود می‌داند.

قطعنامه مورد نظر آمریکا برای تمدید تحریم‌‌های تسلیحاتی برای به تصویب رسیدن به ۹ رای موافق شورای امنیت یا اکثریت آرا ۱۵ عضو نیاز دارد. همچنین هیچ یک از اعضای دایم شورای امنیت شامل روسیه، سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان (به علاوه چین)، نباید این قطعنامه را وتو کنند.

با گذشت چند روز از انتشار گزارش نیویورک‌تایمز که برای نخستین بار از طرح واشینگتن برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران خبر داده بود، و باوجود اعلام موضع رسمی وزارت امور خارجه آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران،‌ هنوز هیچ یک از این کشورها موضع رسمی خود را له یا علیه قطعنامه تحریم‌ تسلیحاتی اعلام نکرده‌اند.

در واقع آنچه که از برخی مقامات اروپایی یا دولتمردان روسی و چینی شنیده می‌شود، بیشتر کلی گویی‌های محافظه‌کارانه و تکرار مواقع قدیمی است تا حمایت قاطع از جمهوری اسلامی در برابر ایالات‌متحده.

به رغم پیش‌بینی بسیاری از ناظران بین‌المللی در مورد مخالفت قطعی روسیه و چین با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، تا امروز هیچ یک از مقامات مسکو یا پکن به طور رسمی اعلام نکرده‌اند که قطعنامه مورد نظر آمریکا را وتو می‌کنند. گفتنی است تا کنون نه روسیه و نه چین از رای وتوی خود علیه قطعنامه‌های تحریمی ایران استفاده نکرده‌اند.

همچنین جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز موضع کلی این اتحادیه مبنی بر پایبندی به برجام را تشریح کرده و اعلام کرده که آمریکا عضو برجام نیست. اما او نیز مانند مقامات کشورهای عضو شورای امنیت، به طور روشن از مخالفت با قطعنامه مورد نظر آمریکا سخن نگفته است.

جوزپ بورل به درستی به عدم حضور آمریکا در برجام اشاره کرده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا دو سال قبل با طرح این ادعا که برنامه‌های موشکی ایران با روح برجام در تضاد است، آمریکا را از برنامه جامعه اقدام مشترک خارج کرد.

اما همانگونه که مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا بار دیگر تاکید کرده، خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک بوده، نه قطعنامه ۲۲۳۱ مصوب شورای امنیت سازمان ملل.

بر همین اساس آمریکا به عنوان یک عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل می‌تواند قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را به رای بگذارد.

اما موضوعی که مورد اختلاف نظر قرار دارد این است که آیا آمریکا باوجود اعلام خروج از برجام همچنان می‌تواند ادله حقوقی قابل قبولی برای اثبات «مشارکت کننده» بودن در برجام ارایه دهد یا خیر.

علاوه بر مقامات تهران و دیپلمات‌ها در اروپا و روسیه، برخی سناتورهای آمریکایی از جمله الیزابت وارن نیز مبنای این استدلال تیم حقوقی پومپئو را به چالش کشیده‌اند و به نظر نمی‌رسد تا قبل از روشن شدن نتیجه قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی، واشینگتن گزینه فعال کردن مکانیسم ماشه را دنبال کند. 

آنگونه که برایان هوک می‌گوید، واشینگتن امیدوار است که قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی در شورای امنیت به تصویب برسد، چرا که روسیه و چین نیز از خاورمیانه باثبات و امن سود می‌برند. به گفته او، تمرکز آمریکا بر استفاده از ابزارهای دیپلماتیک برای همه طرف‌ها برای مذاکره موفق بر سر تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران است.

شاید به دلیل همین ابزارهای دیپلماتیک است که روسیه و چین هنوز آمریکا را به وتوی این قطعنامه تهدید نکرده‌اند.