۱۷۹مین اجلاس اوپک و اوپک پلاس در سطح وزیران نفت به صورت مجازی در حالی برگزار شد که تاثیر شیوع ویروس کرونا بر بازار انرژی به تدریج نمایان‌تر می‌شود.  تقاضا در بازار هنوز به سطح پیش از شیوع ویروس کرونا نرسیده است و فقط در پی  توافق در اجلاس قبلی اوپک پلاس، میزان عرضه نفت  در بازار کاهش یافته است و چون اصل حاکم در بازار نفت اصل عرضه و تقاضا است، کاهش عرضه باعث افزایش تدریجی قیمت نفت شده است. در هفته گذشته روند  افزایش قیمت نفت ادامه داشت و قیمت نفت برنت به ۴۲ دلار در هر بشکه  رسید. افزایش قمیت نفت بیشترین خواسته دولت ترامپ در ماه‌های اخیر بوده  است.

برگزاری زودهنگام اجلاس اوپک

بر اساس برنامه قبلی، قرار بود ۱۷۹مین اجلاس اوپک در روزهای ۱۰ و ۱۱ ژوئن برگزار شود. اما هفته گذشته  الجزایر به عنوان رئیس دوره‌ای اوپک، طی نامه‌ای به اعضای اوپک پلاس پیشنهاد داد تا  اجلاس آینده تولیدکنندگان نفت اوپک و اوپک پلاس، در چهارم ژوئن برگزار شود. پس از بحث و گفت‌وگو، در نهایت روز شنبه ۶ ژوئن به عنوان تاریخ جدید برگزاری اجلاس اوپک و اوپک پلاس انتخاب شد. در نامه محمد عرقاب، وزیر انرژی الجزایر، ذکر شده بود که این کشور مذاکراتی با برخی وزرا در مورد برگزاری زودهنگام این نشست انجام داده است تا  روند تعیین سهمیه‌های فروش تولید کنندگان را تسهیل کند.

در اجلاس قبلی اوپک پلاس، کشورهای عضو توافق کرده بودند تا برای ایجاد ثبات در بازار و افزایش قیمت نفت، تولید خود را ۹.۷ میلیون بشکه در روز، معادل ۱۰ درصد تولید نفت جهان (در ماه آوریل)  کاهش دهند. پیش از شروع اجلاس فعلی هم اکثر کشورها با تمدید این تصمیم برای یک ماه توافق کرده بودند. مسئله‌ای که مورد توجه و بحث کشورهای عمده عضو اوپک پلاس، از جمله روسیه و عربستان، قرار گرفت، پایبندی کشورها به سهمیه تعیین شده بود این کشورها معتقد  بودند که آمارها نشان می‌دهد که برخی از کشورها به توافق قبلی اوپک پلاس عمل نکرده‌اند و افزایش تولید داشته‌اند.

عربستان

عربستان در اجلاس قبلی تلاش کرد تا کشورهای عضو، تولید خود را کاهش دهند. هرچند، اختلاف ریاض و مسکو در اجلاس قبلی در ماه مارس باعث شد تا هر دو کشور اقدام به افزایش تولید نفت خویش کنند و همزمانی افزایش تولید نفت کشورها با شیوع ویروس کرونا و کاهش رشد اقتصادی کشورهای عمده مصرف کننده انرژی،  باعث شد تا قیمت نفت به شدت کاهش یابد و برای اولین بار در تاریخ انرژی، قیمت نفت در بازار مالی منفی شود. کاهش قیمت نفت، مطلوب اقتصاد عربستان نیست. ریاض در راستای برنامه بلند مدت خویش و در راستای سیاست حفظ سهم در بازار،  اقدام به عرضه نفت در شرایط قیمت پایین نفت کرد تا آن که در اجلاس ماه آوریل، برای کاهش تولید توافق شد.

روسیه

اقتصاد روسیه به صادرات انرژی وابسته است. این کشور برای حفظ سهم خود و نیز کاهش سهم کشورهای رقیب و به‌ویژه با هدف کاهش تولید نفت شیل آمریکا، بر تداوم جنگ قیمت نفت مصّر بود، تا آن که در ماه آوریل در مورد کاهش تولید توافق شد.  افزایش تولید نفت شیل و افزایش صادرات انرژی آمریکا، مطلوب بقیه کشورهای عمده تولیدکننده انرژی نیست و در این راستا همه کشورها درصدد حفظ سهم و افزایش سهم در آینده هستند و می‌کوشند تا با به‌کارگیری همه ابزار موجود، باعث کاهش سهم و نقش کشورهای رقیب در بازار شوند.

عراق

عراق، یکی از کشورهای عمده عضو اوپک، در ماه‌های گذشته افزایش تولید داشته است و بقیه کشورهای عمده اوپک و اوپک پلاس، خواهان پایبندی بغداد به توافق اخیر اوپک هستند. عراق در برنامه میان‌مدت خود تولید شش مییلون بشکه در روز را هدف‌گذاری کرده است و با سر کار آمدن دولت جدید، تلاش‌ها برای ایجاد ثبات در مناطق تولیدکننده نفت شروع شده است. دولت بغداد  تلاش‌ها را برای جذب سرمایه و تکنولوژی خارجی آغاز کرده است و اگر مشکلات امنیتی و ثبات و استقرار دولت مرکزی به‌صورت کامل حل شود، با توجه به هزینه پایین تولید نفت و شرایط خوب قراردادهای نفتی این کشور، شرکتهای بزرگ نفتی مایل به حضور در میدان‌های نفتی عراق هستند. این ویژگی‌ها، مطلوب کشورهای عمده تولیدکننده نفت نیست.

آمریکا

دولت ترامپ در ماه‌های اخیر تلاش گسترده‌ای برای کاهش قیمت نفت در بازار به‌کار گرفت. ترامپ در کنار وزارت انرژی، وزارت امور خارجه، نمایندگان سنا و مشاور امنیت ملی کاخ سفید، به صورت هماهنگ دیپلماسی فعالی در زمینه انرژی به‌کار گرفتند  تا کشورهای عمده تولید کننده نفت، برای افزایش قیمت نفت، تولید خویش را کاهش دهند. برخی نمایندگان سنا تلویحا ریاض و مسکو را به تلاش برای ضربه زدن به صنعت شیل آمریکا متهم کردند. این افراد در تماس با سفیر عربستان در واشنگتن، ضمن تهدید عربستان به خروج نیروهای آمریکایی از این کشور  و  بازبینی روابط واشنگتن  و ریاض،  خواهان همکاری این کشور در کاهش تولید نفت شدند.

کاهش قیمت نفت باعث تعطیلی برخی  دکل‌های حفاری صنعت شیل در آمریکا شده بود. بیکاری در صنعت شیل آمریکا، خبر خوبی برای ترامپ نبود. صاحبان صنایع شیل در انتخابات قبلی به صورت گسترده از ترامپ حمایت کرده بودند. اما روند تعطیلی دکل‌های حفاری و افزایش بیکاری در صنعت انرژی، می‌تواند به‌طور جدی در انتخابات ریاست جمهوری نوامبر به ضرر ترامپ باشد. در این بین، کاهش تولید نفت این کشور در تضاد با استفلال انرژی آمریکا است. افزایش وابستگی به منابع خارجی، مطلوب دولت ترامپ نیست و در تضاد با راهبرد امنیت انرژی واشنگتن است.

۱۷۹مین اجلاس اوپک و اوپک پلاس

پیش از این اجلاس، همه کشورها تمایل خود را به تمدید توافق قبلی اعلام کرده بودند؛ چرا که هر گونه افزایش تولید در بین اعضا می‌تواند ثبات فعلی در بازار را دچار اخلال کند. اقتصاد جهانی هنوز نتوانسته است آثار شیوع ویروس کرونا را کاملا مدیریت کند و یا کاهش دهد. افزایش قیمت نفت در هفته‌های اخیر، بیشتر ناشی از کاهش تولید است تا افزایش تقاضا در بازار. طبق آخرین خبری که خبرگزای بلومیرگ از اجلاس فعلی اوپک پلاس منتشر کرد، اعضای اوپک پلاس توافق کرده‌اند که برای مدت یک ماه  تولید خود را ۹.۷ میلیون بشکه  در روز کاهش ‌دهند. در صورت پایبندی اعضا، این توافق می‌تواند در ثبات بازار نفت موثر واقع شود.

اوپک و اوپک پلاس نشان داد که در معادلات بازار جهانی نفت تاثیرگذار است و دولت ترامپ با تمامی مخالفتی که با سیاست اوپک در بازار دارد، در شرایط فعلی برای ایجاد ثبات در بازار به همکاری اوپک و اوپک پلاس نیازمند است. عربستان و روسیه با وجود آن که خواهان ثبات در بازار هستند، اما افزایش تولید نفت شیل آمریکا با منافع آن‌ها در بازار نفت در تضاد است و احتمال آن که در ماه‌های آینده سیاست متفاوتی از سوی این کشورها در بازار نفت مشاهد شود، دور از ذهن نیست.

 صنعت شیل آمریکا برای تداوم افزایش تولید نیازمند همکاری اوپک و اوپک پلاس است. بیرون ماندن ایران، ونزوئلا  و لیبی از بازار نفت، به نفع همه کشورهای عضو اوپک پلاس و آمریکا است و بازگشت این کشور‌ها به بازار، به معنای کاهش بخشی از سهم این کشورها در بازار خواهد بود؛ مگر آن که تقاضای جهانی نفت به شدت افزایش یابد.

تحولات بازار انرژی  در هفته‌های اخیر نشان داد که در حال حاضر، اهمیت نفت به عنوان عنصر استراتژیک در عرصه روابط بین‌الملل حفظ شده است.  اجلاس فعلی  اوپک و اوپک پلاس هم  جدا از نتیجه، دلیل دیگری بر تداوم اهمیت اوپک و  نفت در معادلات جهانی است.