ایران و آمریکا و سیاست درهای نیمه‌باز

در چند ماه اخیر و حتی قبل از گسترش بحران کرونا و پیامدهای اقتصادی و سیاسی آن، دولت رئیس جمهور روحانی و دستگاه دیپلماسی آن، به این باور بودند که محاسبه بر مبنای شکست دونالد ترامپ در انتخابات آینده آمریکا، تکیه بر یک امر موهوم است.

از این جهت، رهبران ایران همه تلاش‌های خود را به کار بردند تا بتوانند روزنه‌ای در دیوار بلند و سخت مواضع موجود چه در داخل ایران و چه در درون اداره ترامپ باز کنند و تا حد امکان از تبعات افزایش تنش که ممکن است ترامپ پس از پیروزی به آن روی آورد، بکاهند و اندکی از شدت محاصره آمریکا کم کنند و در نتیجه راه را برای مذاکره و بیرون رفت ایران از تنگنای سیاسی و اقتصادی در سطح ملی و بین المللی، هموار سازند.

از جانب دیگر، با توجه به گرفتاری و آشفتگی دولت آمریکا به سبب بحران ناشی از کرونا و بحران اخیر ناشی از اعتراضات گسترده ضد نژاد پرستی در پی کشته شدن جورج فلوید، رژیم ایران سیاست انتظار را در پیش گرفته به امید این که تحولاتی در سیاست آمریکا بروز کند تا از حجم بهای‌که ایران باید بپردازد، کاسته شود.

اما رژیم ایران از این نکته غافل مانده است که نظام‌های دموکراتیک توان این را دارند که خود را با مشکلات و چالش‌ها سازگار کرده، از بحران‌ها و تنگناها با موفقیت عبور کنند.

این در حالی است که اخیرا تحولات مثبتی پس از تبادله زندانیان دو طرف (جیف وانگ آمریکایی و مسعود سلیمانی ایرانی) و آزاد شدن حدود یک ملیارد و ۷۰۰ میلیون دلار بلوکه شده ایران در بروکسل، به وجود آمده است، اما تمایلی به بهره برداری از این وضع برای تقویت روند گفت و گوها به خاطر دست یابی به یک توافق تازه که خواسته‌های هر دو طرف را برآورده سازد، دیده نمی‌شود.

البته عامل خود داری رئیس جمهور روحانی و وزیر خارجه‌اش محمد جواد ظریف، از شتاب در روند مذاکرات، قبل از این که ناشی از ناچاری آمریکا باشد، برخاسته از بالا گرفتن مخالفت‌ها در درون ایران است. جناح تند‌رو رژیم و در رأس رهبر جمهوری اسلامی که مخالف روند مذاکرات است، ترس از این دارد که مبادا مذاکرات در زیر سایه فشارهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی حد اکثری آمریکا که با کشته شدن قاسم سلیمانی به اوج رسید، تلفات و خسارات بیشتر ی را برای ایران در پی داشته باشد.

عامل دیگری که دولت روحانی را از شتاب در این مسیر، باز داشته است، قرائتی است که رهبران ایران از اوضاع داخلی آمریکا و سرنوشت آینده ترامپ، دارند؛ آنان شانس پیروزی ترامپ و رقیب وی جو بایدن در انتخابات را به نحوی برابر ارزیابی کرده اند، از این جهت ترجیح می‌دهند سیاست انتظار را در پیش گیرند.

البته به یاد داریم که دونالد ترامپ در تویت خود ایران را به مذاکره و دست یابی به یک توافق جدید، دعوت کرد و گفت «من پیروز می‌شوم» پس بهتر است پیش از بازگشت دو باره من به کاخ سفید، از این فرصت استفاده کنید تا به توافق بهتری دست یابید.

 اما در مقابل، پاسخ ظریف به ترامپ دو پهلو بود؛ وی از ترامپ خواست که در سیاست‌هایی ضد ایرانی خود تجدید نظر کند، وی در صفحه رسمی تویتر خود نوشت: زمانی‌که شما وارد کاخ سفید شدید ما صاحب یک توافق بودیم، ایران و طرف‌های برجام هیچ‌گاه میز مذاکره را ترک نکردند. مشاوران شما (که اغلب تا به حال اخراج شده اند)، قمار احمقانه‌ای انجام دادند، این بستگی به شما دارد که چه زمانی بخواهید آن را اصلاح کنید.

در کل چنین به نظر می‌آید که ایران تا مسدود کردن دروازه گفت و گو با دولت ترامپ پیش نخواهد رفت، بلکه تلاش دارد با توجه به تحولات اخیر داخلی آمریکا، از عامل وقت استفاده کرده، به جای مذاکرات فراگیر، مذاکرات جزئی را مطرح کند و هر پرونده را به طور جداگانه به میز مذاکره ببرد، تا چنین فهمیده نشود که در برابر فشارهای آمریکا مجبور به عقب نشینی شده است.

مقامات ایرانی بر مبنای این برداشت که اکنون فرصت‌های به وجود آمده برای تهران و دولت ترامپ در رابطه به پرونده هسته‌ای، برابر است و اختلاف نظر میان هر دو طرف سرانجام به میز مذاکره منتهی خواهد شد؛ دروازه گفت و گو را نیمه‌باز نگه خواهند داشت و تا فرا رسیدن روز سوم نوامبر آینده، انتظار خواهند کشید.

این در حالی است که برخی از مقامات ایرانی به ویژه حسام الدین آشنا مشاور رئیس جمهور که سابقه کار در وزارت اطلاعات را دارد، به شکست ترامپ در انتخابات آینده، خوش بین هستند، اما به رغم آن وزارت خارجه ایران با تکیه بر عمل‌گرایی، سیاست درهای نیمه باز را در قبال کاخ سفید در پیش گرفته تا رسیدن به تفاهم در پرونده‌های کم اهمیت را ممکن نشان ‌دهد. البته در ضمن سیاست یاد شده پیام‌های مثبتی نهفته است که از دورنمایی مبتنی بر تفاهم و همکاری خبر می‌دهد و از آمادگی تهران برای گسترش و توسعه آن حکایت می‌کند. به هر حال، مشکل اساسی تا روشن شدن نتایج انتخابات آمریکا، به صورت معلق باقی خواهد ماند.

در نتیجه می‌توان گفت: در صورتی‌که ترامپ به کاخ سفید بازگردد، تهران گام‌های مثبتی را در جهت همکاری محدود بر خواهد داشت، تا از آن پلی بسازد برای رسیدن به گفت و گوهای گسترده تر و عمیق تر، اما از این‌که ترامپ در دور آینده نیازی به اشتراک در انتخابات بعدی نخواهد داشت، امکان این که فشارها را بر رژیم ایران افزایش دهد و تا مرز رویارویی با آن پیش برود، بسیار محتمل به نظر می‌آید. اما در صورتی‌که ترامپ با شکست مواجه شود، رئیس جمهور دموکرات، نسبت به سلف جمهوری‌ خواه خود، همکاری بیشتر و دشمنی کمتری با ایران خواهد داشت.

https://www.independentarabia.com/