بسیاری از کشورهای جهان در مورد قطعیت انقضای تحریم فروش اسلحه به ایران در شورای امنیت تردید دارند. قرار است تحریم اسلحه در ماه اکتبر به عنوان بخشی از مفاد برجام که در سال ۲۰۱۵ میان ایران و دیگر قدرت‌های جهان به امضاء رسید، لغو شود، اما دستگاه رهبری ترامپ از هنگام به قدرت رسیدن درصدد مسدود کردن آن بوده است. روز جمعه، مقامات دولت ترامپ درصدد تمدید مدت تحریم برآمدند اما سخت شکست خوردند. حال باید منتظر تلاش‌های دستگاه رهبری ترامپ برای استناد به بندی در توافق برجام بود که یا تحریم اسلحه به ایران را تمدید یا لطمه‌ای جدی به شورای امنیت وارد می‌کند.
در جریان رای‌گیری روز جمعه شورای امنیت، همان گونه که پیش‌بینی می‌شد، روسیه و چین که در شورا دارای حق وتو هستند، به تقاضای آمریکا برای تمدید تحریم رای منفی، و یازده عضو دیگر شورای امنیت از جمله بریتانیا و فرانسه که اعضای دائمی بوده و نیز آلمان، بلژیک و استونی که اعضای ناتو هستند، رای ممتنع دادند.
تنها کشوری که واشینگتن توانسته بود متقاعد کند که با یک تمدید ۱۳ساله تسلیحاتی علیه ایران موافقت کند جمهوری دومینیکن در دریای کارائیب بود که یکی از اعضای دوره‌ای شورای امنیت بوده و هیچ نقشی در ساختار امنیتی خاورمیانه ندارد، اما قرار است در مقابل رایی که داده میزبان مایک پمپئو باشد که برایش تبلیغ بسیار خوبی است.
وزیر خارجه آمریکا روز شنبه در جریان دیدار با یاتسک چابوتوویچ همتای لهستانیش گفت: «متاسفم که دنیا علیه بزرگ‌ترین حامی ترور در جهان موضع نگرفت تا اطمینان حاصل کند که آن‌ها (ایران) نمی‌تواند تسلیحاتی داشته باشد. این نمایانگر خطر – خطر علیه قلب اروپاست که دسترسی ما را به سیستم‌های دفاعی در صورت توسعه نهایی برنامه سلاح اتمی توسط ایران مسدود می‌کند.»
به دنبال رای شورای امنیت، رئیس جمهور ایران با شعف از آن چه شکست عظیم دستگاه رهبری آمریکا خواند گفت: «برای اولین بار است که آمریکایی‌ها در شورای امنیت سازمان (ملل متحد) قطعنامه را پیشنهاد می‌دهند و فقط یک جزیره کوچک به آن رای می‌دهد. ببینید آمریکا به چه خفتی افتاده است.»
ماجرای تحریم تسلیحاتی ایران نمایانگر اختلاف عقیده میان بخش عمده جهان و واشینگتن است. از دید بسیاری از رهبران جهان، اقدامات ایران در خاورمیانه اخلال‌برانگیز، تهاجمی، مزاحم و بی‌ثبات‌کننده است، اما برای بسیاری کشورها، عربستان سعودی، اسرائیل، ترکیه و امارات متحده عربی و نیز آمریکا هم شرایط مشابه بوده اما همگی آن‌ها به راحتی پیشرفته‌ترین سلاح‌های جنگی را خرید و فروش می‌کنند.
موضع دستگاه رهبری آمریکا مملو از اطلاعات غلط و کذب است. آمریکا می‌گوید اعضای شورای امنیت باید به کشورهایی در خاورمیانه گوش کند که در نزدیک‌ترین خط تهدیدهای ایران قرار دارند. اما یک نظرخواهی که سال گذشته توسط نهاد «عرب بارومتر» انجام شد، حاکی از آن است که شهروندان مصر، لبنان، فلسطین، اردن، مغرب، یمن، لیبی، الجزایر، تونس، کویت و عراق به گونه‌ای قابل توجه اسرائیل را بیش از ایران یک تهدید تلقی می‌کنند.
پمپئو می‌گوید یک ایران مسلح می‌تواند نهایتا برای اروپا یک خطر باشد، اما نظرخواهی «یو گاو» بریتانیا در سال گذشته حاکی از آن است که ۴۱ درصد آلمان‌ها ترامپ را بزرگ‌ترین تهدید برای صلح جهانی دیده در حالی که تنها ۸ درصد کسانی که در این نظرخواهی شرکت کردند، آیت الله علی خامنه‌ای را چنین خطری عنوان کرده‌اند.
فرای اسرائیل و کشورهای ثروتمند خلیج فارس که به کاخ سفید نزدیک هستند، رهبران جهان در مجموع موضع ترامپ در قبال ایران را مخرب، نامتعادل و غیرمنطقی می‌بینند که توسط یک گروه خبیث ایدئولوگ در واشینگتن شکل گرفته و هدف آن سرنگونی حکومت خودکامه ایران به هرقیمت ممکن برای مردم این کشور و منطقه است.
این موضع به گونه‌ای مصنوعی توسط یک گروه دیوانه تندروی در تبعید در شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های تلویزیونی تبلیغ می‌شود که در یک اردوی محافظت شده در آلبانی مستقرند و نیز حاشیه‌ای از سلطنت‌طلبان ثروتمند و کسل کالیفرنیای جنوبی و حومه‌های واشینگتن که بسیاری از آن‌ها بیش از ۴۰ سال است ایران را ندیده‌اند.
پومپئو تلاش برای تمدید مدت تحریم اسلحه علیه ایران را راهی برای ممانعت از ایران برای «گسترش و مدرنیزه کردن تسلیحات» این کشور عنوان کرده که «هرج و مرج و تخریب حتی بیشتری» به دنبال خواهد داشت.
در واقع، لغو تحریم فروش اسلحه به ایران تفاوت چندانی در اوضاع ایجاد نمی‌کند. ایران همچنان برای سال‌های آینده قادر به خرید اسلحه از اروپا نخواهد بود. جمهوری اسلامی همچنین در عمل ورشکسته است و توانایی مالی ابتیاع سلاح‌های پیشرفته را از چین یا روسیه در آینده نزدیک نخواهد داشت. به رغم تحریم‌ها، ایران سال‌هاست از کانال‌های مخفی دست به خرید اسلحه، تولید و فروش آن زده و همچنان خواهد زد.
بیش از هر چیز، تحریم تسلیحاتی ایران تازه‌ترین ابزار در دست لابی ضدایران در واشینگتن است که اهدافی ورای آن دارد. این نوعی تلاش برای حفظ یارگیری است. همان گونه که ولادیمیر پوتین خود را در نقش یک فرد ساده‌لوح به ترامپ چسبانده، مخالفان حکومت ایران هم خود را برای دستیابی به آرمان چندین دهه‌شان به کاخ سفید وصل کرده‌اند.
حال، این لابی‌ها با توجه به احتمال شکست ترامپ در انتخابات ماه نوامبر، و پیش از به قدرت رسیدن بالقوه جو بایدن در ۲۰ ژانویه و در نتیجه آن - همانند دوره اوباما - امکان عادی شدن روابط، سخت درصدد خرابکاری در باقی مانده برجام هستند.
پمپئو می‌گوید ایالات متحده همچنان «به اقدامات دیپلماتیک برای دستیابی به نتیجه درست ادامه خواهد داد و من فکر می‌کنم جهان آن را درک خواهد کرد.» اما روز شنبه ترامپ اعلام کرد که مقامات دستگاه رهبری‌اش بندی از برجام را (که ترامپ از آن خارج شده) دنبال خواهند کرد که درصورت تخطی ایران از مفاد توافق، به هریک از امضاء‌کنندگان برجام اختیار می‌دهد تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را «برگرداند». او در اظهاراتش در روز شنبه گفت: «هفته آینده شاهد آن خواهید بود.»
حقوقدانان بین‌المللی می‌گویند این نقشه در بهترین شرایط جای تردید دارد به ویژه این که ایالات متحده رسما از برجام خارج شده است. یک کارشناس آن را نوع دیپلماتیک این توصیف کرده که «دوست دخترتان را رها می‌کنید و بعد می‌خواهید در مورد این که چه کسی دوست پسر آتی او باشد اختیار تصمیم‌گیری داشته باشید.»
اما این امر مانع تلاش‌های کاخ سفید و گذشتن از سابقه بالقوه خطیری که به شورای امنیت لطمه خواهد زد، نخواهد شد مگر آن که شورا در این راه پیروز شود.
کسانی که خواهان بازگشت کلیه تحریم‌ها علیه ایران هستند نیز منطقی در موضعشان است. تهران در طول یک سال و نیم گذشته و با افزایش موارد تحریم‌های آمریکا به آرامی مفاد سختگیرانه برجام را نادیده گرفته است. ایران می‌گوید از تعهداتش نسبت به برجام در واکنش به شرکت‌های اروپایی می‌کاهد زیرا آن‌ها از تحریم‌های فرامرزی آمریکا (علیه ایران) تبعیت کرده و با این کشور تجارت نمی‌کنند. مقامات اروپا خاطرنشان می‌کنند که نمی‌توان به شرکت‌های خصوصی اروپایی امر کرد با ایران تجارت کنند.
هرچند ماده بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در متن برجام قید شده اما در قطعنامه ۱۰۵ صفحه‌ای شورای امینت به آن اشاره‌ای نشده است.
ایران در ماه‌های اخیر و با افزایش احتمال انتخاب جو بایدن، از دست زدن به اقدامات چشمگیر خودداری و حرکتش را به سوی عدم مراعات مقررات برجام در ارتباط با غنی‌سازی اورانیوم و عملکرد سانتریفیوژها کند کرده است. دستگاه امنیت ملی ایران خواهان آن است که در صورت انتخاب بایدن بتواند به شرایط بدون تغییر برجام بازگردد.
روز شنبه حسن روحانی در اظهاراتی که بی‌تردید مورد توجه سیاست خارجی بایدن قرار خواهد گرفت گفت: «قدرت برجام را ببینید. همین برجام نیمه‌جان روبه‌روی آمریکا ایستاد و آمریکا را شکست داد.» در این میان، باید گفت که تنها علت دنبال کردن قضیه توسط دستگاه رهبری ترامپ فوریت سیاسی آن است.
در هفته‌های آینده منتظر هوادارن تغییر رژیم در ایران باشید که در تلاشی سخت برای فشار به تهران، جلوی هراقدامی را که دو کشور را به سوی عادی شدن روابط و کاهش تشنج درصورت شکست ترامپ در انتخابات بگیرند – حتی یک رویارویی نظامی! اما وسواس آن‌ها در مورد ایران کوته‌بینانه و تا جایی که ترامپ در قدرت باشد خطرناک است.
© The Independent
