یائسگی یا منوپاز چرخه بیولوژیکی طبیعی بدن در زنان است که معمولا بین سنین ۴۵ تا ۵۵ سالگی اتفاق می‌افتد. تغییراتی بیولوژیکی و هورمونی که در نتیجه آن قاعدگی و بارداری متوقف می‌شود. در بسیاری موارد تغییرات و عدم تعادل هورمونی، قبل از آغاز یائسگی رخ می‌دهد که به بروز علایمی چون تپش قلب، اضطراب، بی‌خوابی، تعریق شبانه و اضطراب می‌انجامد.
بر اساس آمار مرکز تحقیقات در آمریکا (۲۰۱۸) روزانه در حدود ۲۵ هزار زن در جهان وارد مرحله یائسگی می‌شوند. در حدود ۵ درصد از زنان بعد از سنین ۵۵ سالگی یائسه می‌شوند و ۵ درصد نیز بین سنین ۴۰ تا ۴۵ سالگی یائسه می‌شوند. حدود ۸۰ درصد زنان نیز از علایم ناشی از یائسگی شکایت می‌کنند. برخی از این علایم شامل احساس داغی و گُر گرفتگی، مشکلات در خواب، از دست دادن میل جنسی و تغییرات خلق و خوی است.
علایم روحی و روانی یائسگی
بسیاری از زنان در دوران یائسگی و حتی پیش از شروع یائسگی، علایم روحی، عاطفی خاصی را تجربه می‌کنند که دلایل متعددی دارد؛ علایمی چون اضطراب، افسردگی، غم و اندوه، کاهش تمرکز، تحریک‌پذیری و حساس شدن، نوسانات خُلقی. اگر چه تغییرات هورمونی را می‌توان علت این تغییرات دانست اما تغییرات و شرایط زندگی فرد در دوران یائسگی نیز حائز اهمیتند و نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. به عنوان مثال افسردگی ناشی از یائسگی که با شرایط و سبک زندگی شخصی فرد نیز ارتباط مستقیمی دارد.
آیا تفاوت‌های فرهنگی بر نحوه بروز علایم یائسگی موثرند؟
از دیدگاه غربی علایم یائسگی در حد بسیار زیادی ریشه در پزشکی دارد و آن را به تغییرات هورمونی نسبت می‌دهند. البته تغییرات غدد درون‌ریز زنان در دوران یائسگی غیرقابل انکار است و طبیعی است زنان علایم ناشی از این تغییرات را تجربه کنند. به عنوان مثال در آمریکا گُرگرفتگی و احساس داغی در بدن را بیشتر با یائسگی مرتبط می‌دانند.
اما تحقیقات بین‌فرهنگی نشان می‌دهد که زنان در فرهنگ‌های مختلف، علایم متفاوتی را در دوران یائسگی‌شان تجربه می‌کنند. تحقیقات انجام شده اویس و کرافورد در سال (۲۰۰۷) درباره مطالعات بین‌فرهنگی نشان می‌دهد که علایم یائسگی به میزان زیادی با عوامل اجتماعی و فرهنگی مرتبط است. به این معنی که زنان با فرهنگ‌های مختلف، نگرش‌های متفاوتی به یائسگی دارند و حتی در این زمینه از تجارب متفاوتی نسبت به زنان در فرهنگ‌های دیگر برخوردارند.
بر اساس همین تحقیق در سال ۲۰۰۷ زنان ژاپنی علایم متفاوتی از یائسگی را گزارش دادند از جمله: کمردرد، سفتی شانه‌ها و سردرد. درصد کمی از زنان هندی نیز علایم یائسگی خود را گزارش کردند و درصد بیشتر زنان هندی گفتند که تجربه‌ای از علایم یائسگی ندارند. در فرهنگ پاپاگو (بومی‌های آمریکایی)، واژه‌ای به نام یائسگی وجود ندارد و زنان هیچ یک از علایم را گزارش نکرده‌اند و اصلا به آن توجهی ندارند.
در برخی از کشورهای خاورمیانه به یائسگی نگاه و نگرش مثبتی وجود دارد؛ برای مثال نتایج تحقیق الغفوری و همکارانش در سال ۲۰۱۴ نشان داد که ۶۰ درصد از زنان عرب و نیز ۸۷ درصد زنان پاکستانی نگرش مثبتی به یائسگی دارند.
نگاه زنان ایرانی به یائسگی
بر اساس آمار ارائه شده وزارت بهداشت ایران در سال ۲۰۱۳، تعداد ۲ میلیون و ۲۱۵ هزار زن، بین سنین ۴۵ تا ۶۰ سالگی وارد دوره یائسگی می‌شوند و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۱ حدود ۵ میلیون از زنان وارد سن یائسگی شوند.
بر اساس تحقیقات انجام‌شده از سوی اسدی و همکارانش در سال (۲۰۱۲ ) ۵.۸ درصد از زنان ایرانی اضطراب و ۴.۴ درصد آنها افسردگی را در سن یائسگی تجربه کرده‌اند. همچنین بررسی نتایج تحقیقات انجام شده بهاری و همکارانش در سال (۲۰۱۵) درباره نوع نگرش زنان ایرانی به یائسگی نشان می‌دهد که ۲۵ درصد زنان ایرانی نگرش مثبتی به یائسگی دارند و ۵۸ درصد نگاه خنثی و تنها ۱۷ درصد نگاه منفی دارند. این نشان می‌دهد که زنان ایرانی نسبت به یائسگی نظر مثبت و بی‌طرفی دارند.
تجارب کلینیکی روانشناسان
بر اساس تجارب کلینیکی روانشناسان در درمان مراجعین زن در سنین یائسگی از فرهنگ‌های مختلف، که اغلب برای درمان استرس و افسردگی مراجعه می‌کنند، می‌توان گفت زنان از فرهنگ‌های مختلف نگاه‌های متفاوتی نسبت به پدیده یائسگی دارند. در اغلب گزارش‌ها، زنان دو نگرش مثبت و منفی نسبت به یائسگی دارند. برخی از نگرانی‌های زنان به دلیل تغییرات شکل بدن است و نگرانی از اینکه کمتر برای همسرانشان جذابیت داشته باشند و از طرفی دیگر یائسگی برایشان نمادی از پیری و از دست دادن قدرت زنانگی است و لذا سعی در انکار آن می‌کنند. البته بخش اعظم این نوع نگرش منفی نسبت به یائسگی مربوط به عدم پذیرش و کنارآمدن با این پدیده بیولوژیکی است که در تمام زنان در سنین یائسگی رخ می‌دهد.
اما تجربیات کلینیکی با طیف دیگری از زنان از فرهنگ‌ها و ملیت‌هایی چون (ایران، پاکستان، عرب) و با اعتقادات مذهبی متفاوتی چون مسیحی و مسلمان، نشان می‌دهد که نگاه مثبتی به یائسگی داشتند و بعد از یائسگی احساس راحتی و آزادی بیشتری را گزارش می‌کردند. به خصوص از اینکه می‌توانند در مراسم مذهبی بدون تفاوت‌های جنسیتی حضور یایند. علاوه بر این از اینکه در روابط جنسی‌شان ترس و نگرانی از باردار شدن نداشتند، احساس رضایت بیشتری از روابط جنسی‌شان با همسر و شریک زندگی‌شان گزارش کردند.
هورمون درمانی طبیعی برای کاهش علایم یائسگی
سطح هورمون بدن با افزایش سن کاهش می‌یابد و تاثیر منفی روی سلامت بدن می‌گذارد ازجمله در سن یائسگی که تغییرات هورمونی به طور محسوسی منجر به بروز علایمی جسمی چون تپش قلب، تعریق و …و نوسانات خُلقی در زنان می‌شود.
در سال ۲۰۱۸ تحقیقی در آمریکا از سوی مرکز تحقیقات و آزمایشگاه "Telo-Revers Anti-Aging Practitioners" با ریاست دکتر حمیدی و دکتر هادی محقق، در زمینه هورمون درمانی به شیوه طبیعی برای زنان در سن یائسگی انجام شد. در این شیوه از هورمون درمانی، هورمون‌ها از گیاهان طبیعی چون سویا استفاده شده که منجر به افزایش هورمون استروژن می‌شود. نتایج این تحقیقات تاثیرات مثبتی بر کاهش علایم یائسگی داشت و علاوه بر آن، این نوع از هورمون درمانی منجر به افزایش انرژی، بالابردن خلق وخو، بهبود و کاهش یا رفع افسردگی و اضطراب و جوان‌سازی پوست می‌شود.
نتایج تحقیقات انجام شده پزشکان را وامی‌دارد در درمان عوارض و علایم یائسگی زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی زنان را نیز در نظر بگیرند. همچنین با توجه به اینکه یائسگی منجر به نوسانات خلقی فرد می‌شود، مراجعه به روانشناس در کاهش این یائسگی نقش مهمی دارد.
