شامگاه سه‌شنبه، ۹ مارس ۲۰۲۲، جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا ممنوعیت واردات نفت روسیه را اعلام کرد، تصمیمی که بازتاب‌های اقتصادی و سیاسی زیادی خواهد داشت و ناظران آن را شدیدترین تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه از آغاز بحران جنگ اوکراین خوانده‌اند.

در پی این اقدام، برخی از ناظران بر این باورند که تصمیم ایالات متحده ممکن است برخی از کشورهای اروپایی را به کاهش واردات نفت روسیه تشویق کند، اما برخی دیگر این موضوع را به دلیل وابستگی اغلب کشورهای اروپایی به واردات نفت روسیه که حدود ۴۰ درصد حجم مصرف روزانه آن‌ها را تامین می‌کند، اجرا نشدنی می‌دانند.

البته بریتانیا نیز در چارچوب تشدید تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه، روز سه‌شنبه گذشته تصمیم خود را مبنی بر توقف واردات نفت خام و فرآورده‌های نفتی روسیه تا پایان سال ۲۰۲۲ اعلام کرد. در همین حال، آلمان با اشاره به ممنوعیت واردات نفت روسیه به آمریکا که منجر به افزایش بی‌سابقه قیمت نفت خام خواهد شد و بر اقتصاد بسیاری از کشورها ازجمله آلمان تاثیر منفی به‌جا خواهد گذاشت، ابراز نگرانی کرد.

نشریه «دیر اشپیگل» به نقل از منابع دولتی آلمان نوشت، «برلین نگران افزایش بی‌سابقه قیمت گاز و بنزین، پس از اقدام آمریکا به ممنوعیت واردات نفت روسیه و پیامدهای منفی آن بر نرخ تورم است.»

به باور کارشناسان اقتصادی، اروپا در مورد قطع واردات نفت روسیه، عجولانه و بدون یافتن جایگزینی مطمئن و سریع برای تامین نیاز کشورهای این قاره و پوشش مصرف روزانه که به راحتی و در مدت‌زمان کوتاهی اتفاق نخواهد افتاد، تصمیم نخواهد گرفت. هرچند این گزینه از مدتی پیش مطرح است، اما زمینه اجرایی شدن آن نمی‌تواند به‌زودی فراهم شود.

بااین‌حال، حسین خضر، سیاستمدار آلمانی معتقد است که کشورهای اروپایی برای تشدید تحریم‌ها علیه روسیه در واکنش به ادامه عملیات نظامی در اوکراین، از هر گزینه ممکن استفاده خواهند کرد. او افزود تصمیم مشترک و واحد کشورهای اتحادیه اروپا برای تشدید فشار بر روسیه می‌تواند در قبال تهاجم روسیه به اوکراین نقش موثری داشته باشد. حسین خضر در صحبتی که با «اسکای‌نیوز عربی» داشت، گفت «در هفته‌های اخیر، هماهنگی میان اتحادیه اروپا و آمریکا برای تشدید تحریم‌ها علیه روسیه افزایش یافته است و تصمیم‌هایی‌که تاکنون اتخاذ شده، بخش اول تحریم‌ها است. البته در گام‌های بعدی ممکن است در چهارچوب تشدید تحریم‌ها، واردات گاز روسیه از طریق خط لوله نورد استریم‌۲ نیز متوقف شود. او با اشاره به‌احتمال افزایش هماهنگی در مورد تحریم‌ها گفت «شخصیت‌های نزدیک به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه بیش از پیش تحت‌فشار تحریم‌ها قرار خواهند گرفت و غرب آماده است با اعمال تحریم‌های بیشتر، اقتصاد روسیه را به‌شدت آسیب‌پذیر کند».

مسکو نیز در واکنش به‌احتمال گسترش دامنه ممنوعیت واردات نفت روسیه هشدار داد که عرضه گاز طبیعی به اروپا را قطع خواهد کرد. الکساندر نواک، وزیر انرژی سابق و معاون کنونی نخست‌وزیر روسیه، اظهار داشت که با توجه به اتهام‌های بی‌اساس علیه روسیه و لغو برنامه نورد استریم‌۲، ما حق داریم تصمیم مشابهی اتخاذ کنیم و صدور گاز از طریق این خط لوله را متوقف کنیم.

از سوی دیگر و در سایه نگرانی احتمال قطع گاز روسیه به اروپا، در این اواخر در برخی از پایتخت‌های کشورهای اروپایی صحبت از سوخت‌های جایگزین‌ همچون زغال‌سنگ و انرژی هسته‌ای مطرح شده است، اما کارشناسان هشدار می‌دهند که استفاده از سوخت‌های جایگزین، محیط‌زیست را در معرض خطرهای بیشتری قرار می‌دهد. در همین راستا، روزنامه فرانسوی «لا تریبون» در گزارشی نوشت که زغال‌سنگ و ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای با ‌عنوان سوخت جایگزین بر آب‌وهوا تاثیر منفی بسیاری می‌گذارد و بحران گرمایش جهانی را عمیق‌تر می‌کند.

اروپا حدود ۴۰ درصد نفت و گاز موردنیاز خود را از روسیه وارد می‌کند و در این میان، آلمان که در صدر فهرست کشورهای واردکننده انرژی از روسیه قرار دارد، چندی پیش از لغو برنامه خط لوله گاز «نورد استریم‌۲» خبر داد، این در حالی است که آلمان قصد داشت گاز روسیه را جایگزین انرژی تولیدشده در نیروگاه‌های هسته‌ای خود کند.

رابرت هاک، معاون صدراعظم و وزیر اقتصاد آلمان اظهار داشت که نگرانی از احتمال ناامنی انرژی، طرف‌های خارجی و ذی‌نفعان داخلی را به تجدیدنظر در روند حذف تدریجی راکتورهای انرژی هسته‌ای سوق داده است. این در حالی است که در صورت قطع روابط اتحادیه اروپا با روسیه و متوقف شدن صادرات گاز، ممکن است برخی از کشورهای‌های اروپایی برای تامین انرژی موردنیاز خود، کارخانه‌های زغال‌سنگ تعطیل شده را بار دیگر فعال کنند.