دوقطبی‌ ایجادشده در فضای ایران، این بار دامن دو خواننده معروف موسیقی سنتی ایرانی را گرفت. این دوقطبی البته نه به ملیت و دین کار دارد و نه به اصلاح‌طلب و اصول‌گرا. بلکه به معیشت ایرانیان و حوزه و موضوعی مرتبط است که این روزها مدام از آن خبر و مطلب منتشر می‌شود. مفسدان و رانت‌خواران در یک سوی این قطب قرار دارند و مالباختگان و بی‌نصیب‌ماندگان از رانت، در سوی دیگر.

در چنین فضایی آن حدیث منسوب به امام اول شیعیان، با این مضمون که عبور مرد مومن از کنار مغازه مشروب فروشی هم می‌تواند انتساب مشروب‌خواری را متوجه او کند، مصداق می‌یابد. پس مصلحت در‌ آن است که حتی آن کار را هم نکند و دور و اطراف چنین اماکنی نباشد.

اصل ماجرا به انتشار عکس‌هایی از کلیپی باز می‌گردد از آلبوم مشترک همایون شجریان و علیرضا قربانی به نام «افسانه چشم‌هایت» که قرار است ۱۹ آبان‌ماه منتشر شود. این دو هنرمند نامی عرصه آواز و موسیقی سنتی، برای تبلیغ کار تازه خود «کتابخانه جندی‌شاپور» در مجموعه بزرگ «ایران‌ مال» را انتخاب کرده‌اند. مجموعه‌ای که این روزها اتهامات زیادی متوجه سازندگان آن است و قطب مخالف، که از مالباختگان تا رقبا و البته برخی منتقدان جدی ساخت چنین فضایی را شامل می‌شود، مدام به دنبال خبر و مطلب و واقعه‌ای است تا تنور مخالفت با این مجموعه را گرم نگه دارند. مجموعه‌ای که از آن به‌عنوان یکی از پنج بازار بزرگ جهان یاد می‌شود که مبتکر و بنیانگزار و صاحب آن فردی است به نام علی انصاری، که تجربه‌ای ۳۰ ساله در کارآفرینی را در کارنامه کاری خود به همراه دارد.

عکسی که محل نزاع و انتقاد شد، دو هنرمند را روی پله‌های کتابخانه جندی‌شاپور نشان می‌دهد ؛ کتابخانه‌ای که فضایی ۳۵۰۰ متری را در دل «ایران مال» به خود اختصاص داده و با بهره‌گیری از معماری مدرن و البته گوشه‌ چشمی به معماری کهن ایرانی ساخته شده است.

منتقدان چه می‌گویند؟

با انتشار این عکس شعله اتهام به‌سرعت متوجه همایون شجریان و در مرحله بعد علیرضا قربانی شد. در چند سال اخیر برخی باورمندان به موسیقی کلاسیک ایران و منتقدان همایون شجریان دست به دست هم داده بودند و حملات و انتقاداتی را متوجه این هنرمند پرآوازه کرده بودند. آنها بر این باور بودند که همایون نباید به دنبال کارهای به‌زعم آن‌ها سخیف برود و باید پاسدار حریمی باشد که پدرش سالیان سال در آن مسیر قرار داشت.

اکنون آن منتقدان، و البته گروهی از روزنامه‌ها و رسانه‌های اصولگرا، که نه دل خوشی از شجریان پدر و پسر دارند و نه خواهان رشد و توسعه و ساخت فضاهایی شبیه بازارهای بزرگ غربی چون ایران مال، دست به دست هم دادند تا با یک تیر و نشان بزنند.

پس از چند انتقاد در فضای مجازی، روزنامه جوان، که از روزنامه‌های جریان تندرو است در یادداشتی باعنوان «برای ایران بخوانید نه ایران مال»! به همایون شجریان انتقاد کرد و نوشت «شما برای در و دیوار آواز نمی‌خوانید، اگر برای مردم می‌خوانید، بروید در جنوب شهر، بروید در نازی‌آباد، بروید جایی که صدای شما در همهمه و هیاهوی صدای مشتاق مردم بپیچد نه در جایی که انعکاس صدای شما از دیوار‌ها و ستون‌های بلند «ایران‌مال» نغمه «ثروت انباشته شده» را ساز کند!»

نویسنده سپس از همایون انتقاد کرد که چرا به جای خواندن اشعار سعدی و حافظ در مقبره این بزرگان، جایی را برای خواندن انتخاب کرده‌ است که به زعم نویسنده «نماد ابتذال سرمایه و انفعال اخلاق و سمبل مصرف و مصرف‌گرایی و یک دکان به تمام معنا» است.

پس از انتشار این یادداشت ماجرا صبغه‌ای تازه‌تر یافت به این معنا که برخی از منتقدان از حمایت مالی صاحب مجموعه ایران‌مال از آلبوم یادشده سخن راندند.

همایون شجریان چه گفت؟

فضای به وجود آمده چنان سنگین شد و اتهامات چنان در فضای مجازی و رسانه‌های منتقد اوج گرفت که همایون شجریان خود با یادداشتی در صفحه اینستاگرامش در پی پاسخ برآمد. نامه همایون لحنی تند، گزنده، از موضع قدرت و هجومی داشت. لحنی که هم منتقدان را می‌نواخت و هم حتی دوستانی که به‌زعم او در چند سال گذشته انتقاداتی را متوجه او و آثارش ساخته بودند.
او منتقدان را «قلم‌کشان» خواند که ابتدا در کنسرت سی از او انتقاد کردند و «به تازگی حضور حقیر همراه علیرضا قربانی در لوکیشن انتخابی مدیر هنری به منظور گرفتن چند عکس و مصاحبه، همراه تصاویر مرتبط با آیین رونمایی که آن هم تنها به دلیل خاص بودن طراحی کتابخانه و دالانی با معماری ایرانی از سوی ایشان پیشنهاد گردیده بود، برای قلم‌کشان ایجاد انگیزه کرده است.»

همایون از منتقدان پرسید که چرا از این همه اقشار مردم که به بازدید از این مراکز می‌پردازند و عکس می‌گیرند انتقادی نمی‌شود و افزود «شنیده‌ها حاکی از تخلفات گسترده است!؟ چرا دایر است پس چنین جایی!؟ چرا تعطیلش نمی‌کنند تا مردم و هنرمندشان تکلیف خود را بدانند.»

او سپس از آنانی که او «قلم‌کشان محترم» نامید خواست به او «یاد ندهند  چه بکند و چه نکند» چرا که درسش را نزد بزرگتران فرا گرفته است و اضافه کرد «من فراتر از این مردم نیستم و هر جا آنان می‌توانند حضور داشته باشند چنانچه لازم باشد من هم خواهم بود. چه آنجا کاخ سعدآباد و کنسرت «سی» باشد چه کتابخانه‌ای در یک مرکز خرید عمومی و چه سالن مجلل اسپیناس، چه فرهنگسرای بهمن که در رکاب پدر و گروه آوا افتتاح شد، چه کنسرت در خیابان و ته ناکجاآباد که آرزوی من است.»

علیرضا قربانی و رفع شبهه حامی مالی

پیش‌بینی‌ها این بود که انتقاد همایون شجریان منتقدان را سرجای خود بنشاند، اما ابهام در پشتیبانی مالی «ایران مال» تیرتازه‌‌ای بود که از ترکش  منتقدان به سمت فرزند شجریان پرتاب شد.

تیری که البته تا این لحظه کارگر نیفتاده و به سنگ خورده است، چرا که علیرضا قربانی که آوازه همایون او را به حاشیه رانده و از هجوم منتقدان تقریبا در امان مانده بود، به میدان آمد و توضیحاتی داد تا شائبه حمایت مالی ایران مال از این پروژه و‌آلبوم را برطرف کند.

قربانی در دوبند از ۴ بند متنی که در اینستاگرام خود منتشر کرد، اگرچه نامی از حامی مالی آلبوم نبرد، اما آن را اسپانسری با یک نگاه فرهنگی نام نهاد و با اشاره به این که «هیچ شخص حقیقی یا حقوقی دخل و تصرفی در پروژه ندارد» تلویحا حمایت مالی «ایران مال» از این آلبوم را نادرست خواند و «استفاده از یک مکان خاص برای فیلم‌برداری صرفا به پیشنهاد مدیرهنری و کارگردان تصویری پروژه بوده و بر اساس معیارهای دیداری متناسب با شعر و ادب و زیبایی بصری انتخاب شده است.»

بند دوم نوشته علیرضا قربانی با ابراز امیدواری برای رسیدگی به «تمام تخلفات و حقوق از دست رفته مردم در تمامی موارد» اشاره‌ای ظریف به «ایران مال» داشت که «در این مورد خاص نه ما چنین گمانی را در مورد محل فیلمبرداری داشتیم و نه مطالب اثبات شده‌ای در این زمینه وجود داشت که ما از آن اطلاع داشته باشیم.»

آلبوم «افسانه چشم‌هایت» اثری است به آهنگسازی مهیار علیزاده که کار ضبط آن سال ۱۳۹۳ انجام شد و اکنون بعد از پنج سال قرار است در روز ۱۹ آبان رسما وارد بازار موسیقی شود. حامی مالی این پروژه، آنگونه که در کلیپ کوتاه اینستاگرام علیرضا قربانی نشان داده شده است، xvision  است که شرکتی زیر مجموعه شرکت بزرگ ماد ایران است که لوازم خانگی و تلویزیون‌های xvision را تولید می‌کند.