در روزی سرد و ابری در تاجیکستان، یکشنبه، ۹ بهمن (۲۹ ژانویه)، صدها تن از شهروندان تاجیک، زنان، مردان، دختران و پسران با لباس‌هایی منقش به طرح‌هایی از فرهنگ کهن تاجیکستان، در باغ ابوالقاسم فردوسی در شهر دوشنبه گردهم آمدند و جشن سده را گرامی داشتند. در سال‌های اخیر، شهروندان تاجیکستان با برافروختن آتش و برپایی سفره تاجیکی و برگزاری مراسم رقص‌های سنتی و نواختن موسیقی، جشن سده را که یادآور اهمیت نور، آتش و انرژی در زندگی انسان‌ها است، گرامی می‌دارند.

دولت امام‌علی رحمان که سال‌ها است با شیوه‌های گوناگون علیه افراطی‌گری مذهبی و تروریسم مبارزه می‌کند، پاسداری از میراث‌های فرهنگی و احیای ارزش‌های تاریخی و کهن را جزو اولویت‌های خود قرار داده است و می‌کوشد با احیای میراث‌های کهن فرهنگی، از پیوستن مردم به جریان‌های افراطی مذهبی-اسلامی که می‌‌خواهند تاجیکستان را به سمت نگرش‌ خود سوق دهند، جلوگیری کند. 

ملک‌‌اف یعقوب جان و عبدالله جان، دو نوجوان تاجیکستانی، با آکاردئون و گیتاری در دست، در بزمگاه جشن سده در باغ فردوسی ایستاده‌اند و ترانه‌هایی از احمد ظاهر، آوازخوان پرآوازه افغان، برای تماشاگران خواندند.

در این باغ که برای نکوداشت جشن سده تزئین شده است، زنان زیادی محصولات صنایع دستی خود را که در کارخانه‌ها و مراکز آموزشی تولید کرده‌اند، به نمایش گذاشتند.

زرنگار ساربان، مدیر موسسه آموزشی چراغ هدایت، به ایندیپندنت فارسی گفت: «جشن‌های سده، نوروز، مهرگان و تیرگان، از ارزش‌های فرهنگی و کهن تاجیکستان‌اند و از روزگاران قدیم مردمان تاجیک این جشن‌ها را گرامی می‌داشتند.»

ساربان افزود که امامعلی رحمان، رئیس جمهوری تاجیکستان، برای احیای میراث فرهنگی تلاش می‌کند و مردم این کشور نیز «با طبع بالیده» از این جشن‌ها استقبال، و در جشنواره‌های مرتبط با ارزش‌های کهن سرزمین خود شرکت می‌کنند.

محمد نعمت‌الله، از ساکنان کولاب که برای شرکت در جشن سده به شهر دوشنبه آمده است، گفت: «اینجا همه نشانه‌های قدیم احیا شده‌اند. مردم در این جشن دور هم می‌آیند، تماشا می‌کنند و شاد می‌شوند.»

نعمت‌الله افزود که مردمان کشورهای دیگر را نیز دعوت می‌کند که برای آشنا شدن با ارزش‌های کهن و تاریخی تاجیکستان به این کشور سفر کنند و از حضور در جشن‌های ملی که در این سرزمین گرامی داشته می‌شوند، لذت ببرند.

sadeh.jpg

میرزا شاه عزیزه، دختر جوان تاجیک که دانشجوی موسسه آموزشی چراغ هدایت است، لباس‌هایی را که به شیوه و با طرح‌های سنتی دوخته شده‌اند، در این جشن به نمایش گذاشته است.

او می‌گوید که بزرگداشت جشن سده، به او و دیگر زنان فرصت داده است که هنر خود را در زمینه تولید لباس‌های محلی، در معرض تماشای مردم بگذارند.

میرزا شاه عزیزه، با گویش تاجیکی در مورد جشن سده می‌گوید: «از فرصت مناسب استفاده برده، جشن سده را به همه مردمان فارسی زبان تبریک می‌گویم. به خاندان (خانواده) هر یک آن‌ها برکت و بردباری آرزومندم و امیدوارم که همیشه تن‌صحت (سلامت) و خوشبخت بمانند و وحدت بین همه فارسی‌زبان‌ها تا ابد باقی بماند.»

شهروندان تاجیکستان، از دیرزمان جشن‌های سده، مهرگان، تیرگان و نوروز را به منزله جشن‌های کهن و ملی خود گرامی می‌دارند. سده که قدیمی‌تر از نوروز است، به روایت شاهنامه، به زمان هوشنگ‌شاه، از نخستین شاهان سلسله پیشدادی، برمی‌گردد. آتشی که اکنون شهروندان تاجیکستان برافروخته‌اند، یادبود نخستین جرقه آتش است که گفته می‌شود در اثر پرتاب سنگی به دست هوشنگ‌شاه هنگام شکار مار سیاه‌رنگی، پدید آمد.

ابوالقاسم فردوسی، عنصری بلخی و دیگر شاعران حوزه تمدن فارسی، شعرهای زیادی در وصف سده سروده‌اند. عنصری بلخی یکی از قصید‌ه‌های بلند خود را چنین آغاز می‌کند:

سده جشن ملوک نامدار است

ز افریدون و از جم یادگار است

زنان تاجیک، در جریان برگزاری جشن سده در شهر دوشنبه، هنرهایی را که از مادران خود آموخته‌اند، به نمایش گذاشتند. آنان این جشن را فرصتی برای دورهم بودن، شاد زیستن و نکوداشت تاریخ کهن تاجیکستان و حوزه تمدن فارسی می‌دانند.

تا پیش از سلطه طالبان بر افغانستان، فرهنگیان و شاعران و اهل قلم این کشور، جشن سده را در گردهم‌آیی‌های کوچک گرامی می‌داشتند، اما طالبان  بزرگداشت تمامی جشن‌ها و نمادهای فرهنگی و تاریخی جامعه، از جمله نوروز، را ممنوع کردند. شهروندان تاجیکستان که با محدودیت‌های مذهبی مشابه آنچه در افغانستان و ایران جریان دارد، مواجه نیستند، این روز سرد زمستانی را با برگزاری جشن کهن و باستانی سده، در شادمانی و همراهی و گردهم‌آیی می‌‌گذرانند.

روزی‌محمد بی‌بی عایشه، دختر جوان تاجیک، می‌گوید این بسیار مهم است که جوانان تاجیک در مورد آیین‌های کهن و ارزش‌های تاریخی سرزمین خود آگاه باشند و از آن‌ها پاسداری کنند. بی‌بی عایشه می‌گوید: «سده نیز مانند نوروز و مهرگان، میراث نیاکان و از روزگاران کهن است. در سده، ما دسترخوان (سفره‌های) پر ناز و نعمت پهن می‌کنیم. سده از شادی و سرور و مهرگرایی آمده است.»