از سرنگونی حکومت افغانستان به‌ دست طالبان بیش از یک سال می‌‌گذرد، اما انستیتو ملی موسیقی افغانستان هزاران کیلومتر دورتر در براگا در شمال پرتغال، به فعالیت خود ادامه می‌دهد تا موسیقی افغانستان در تبعید همچنان زنده بماند.

۵۸ نوازنده جوان این انستیتو به تمرین و آموزش مشغول‌اند و هرازگاه کنسرت برگزار می‌کنند.

احمد سرمست، رئیس این انستیتو، می‌گوید مردم افغانستان به ملتی خاموش تبدیل شده‌اند که موسیقی برایشان مجاز نیست. او وضعیت کنونی را «نسل‌کشی فرهنگی» توصیف می‌کند. به گفته او، اعضای این انستیتو در پی حاکمیت طالبان از افغانستان خارج شدند و حالا در پرتغال تلاش می‌کنند امید به آینده در بخش موسیقی را زنده نگه‌ دارند.

سرمست به خبرگزاری فرانسه گفت: «مردم افغانستان از تمام حقوق موسیقی خود از جمله حق گوش دادن به موسیقی، یادگیری موسیقی، نواختن ساز و مشارکت در ساخت موسیقی محروم‌اند. پس این دلیلی بود که ما افغانستان را ترک کردیم، با این امید که به اعضای خود فرصت دهیم رویاهای خود را دنبال کنند و به آینده امید داشته باشند.»

سرمست می‌گوید اعضای این انستیتو صدای زنان و مردان افغانستان‌اند که با روی کار آمدن طالبان، با محدودیت‌های شدیدی مواجه شده‌اند. او گفت: «هر اجرای آموزشگاه ما یک اعتراض است؛ اعتراضی به آنچه در افغانستان رخ می‌دهد. مطمئن‌ایم کاری که ما اینجا انجام می‌دهیم، نتیجه خواهد داد و ما به‌زودی موسیقی را به افغانستان برمی‌گردانیم.»

احمد سرمست در افغانستان متولد شد و در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ در شوروی سابق تحصیل کرد و در دوران جنگ‌های داخلی و ممنوعیت اجرای موسیقی، به استرالیا پناهنده شد. او در سال ۲۰۰۶ و پس از سقوط رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱ با حمله نظامی ایالات متحده آمریکا و متحدانش، به افغانستان بازگشت و در سال ۲۰۱۰، انستیتو ملی موسیقی افغانستان را تاسیس کرد.

رامز ۱۹ ساله یکی رباب‌نوازان انستیتو موسیقی افغانستان است و از اینکه در تبعید فرصت یافته ساز موردعلاقه‌اش را فرا بگیرد و بنوازد، خوشحال است. او می‌گوید: «طالبان می‌گویند موسیقی حرام است. به موسیقی مجوز نمی‌دهند، زنان در افغانستان نمی‌توانند کار کنند. وقتی فردی ساز می‌زند یا آواز می‌خواند، طالبان فکر می‌کنند که این عادی نیست و این فرد یک انسان معمولی نیست. ما امیدواریم روزی بتوانیم به کشورمان افغانستان برگردیم تا نشان دهیم که موسیقی ما هنوز نمرده است.»

شکوفه هم یکی از نوازندگان این انستیتو است. او در حالی که زنان در افغانستان اجازه تحصیل ندارند، می‌تواند در تبعید موسیقی بنوازد. او چنین روایت می‌کند: «وقتی طالبان کابل را گرفتند، اوضاع واقعا بد بود. اولین فکری که به ذهنم رسید این بود که دیگر نمی‌توانم به مدرسه بروم. دیگر نمی‌توانم موسیقی را ادامه دهم و بدترین چیزی که با خودم تصور می‌کردم، این بود که مجبور شوم دنیا را از زیر برقع ببینم. وقتی ساز می‌نوازم واقعا احساس امنیت می‌کنم، ولی دلیل اینکه از افغانستان رفتم، اول از همه نجات جانم بود و از طرف دیگر اینکه موسیقی افغانستان را نجات بدهم.»

انستیتو ملی موسیقی افغانستان در کنار پسران، به دختران هم فرصت داد رویاهایشان در بخش هنر موسیقی را دنبال کنند. آن هم در جامعه سنتی و به‌شدت محافظه‌کار افغانستان که ورود زنان به عرصه هنر موسیقی یک تابوشکنی به حساب می‌آمد.

شکوفه گفت: «نوازنده بودن به‌خصوص برای یک زن، واقعا سخت است. مخصوصا در کشوری مثل افغانستان. واقعا سخت است. می‌دانید، طالبان حتی صدای موسیقی را هم نمی‌شنوند، می‌گویند موسیقی حرام است.»

افغانستان تنها کشور جهان است که در آن موسیقی و آوازخوانی ممنوع است. طالبان در ۱۵ اوت ۲۰۲۱ بر افغانستان مسلط شدند و ممنوعیت موسیقی و آوازخوانی از نخستین اقدام‌هایشان بود. از آن زمان، بسیاری از آوازخوانان و نوازندگان افغانستان مهاجرت کردند و اینک در سایر کشورها زندگی می‌کنند.

طالبان در دوره نخست حاکمیتشان در نیمه دوم دهه ۹۰ میلادی هم موسیقی را ممنوع کرده بودند اما با سرنگونی رژیمشان در حمله ائتلاف جهانی به رهبری ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۰۱، برای رشد هنر موسیقی در افغانستان، فصلی جدید آغاز شد.