وزارت دفاع طالبان روز سه‌شنبه ۲۶ اردیبهشت با انتشار ویدیو کوتاهی، ادعا کرد مهندسان این گروه توانسته‌اند یک هواپیمای جنگنده سوپرتوکانو را آماده پرواز کنند. این هواپیما که با نام رسمی امبرائر ئی‌ام‌بی۳۱۴ سوپرتوکانو و ای۲۹ شناخته می‌شود، ساخت شرکت هوافضای برزیل است و دولت پیشین افغانستان به کمک ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۱۱ چند فروند از آن‌ها را خریداری کرد.

هواپیمایی که طالبان ادعا می‌کنند آن را آماده پرواز کرده‌اند، در فرودگاه نظامی شهر مزارشریف و از نوع هواپیمای جنگی سوپو توکانو ای۲۹ است

در اطلاعیه وزارت دفاع طالبان آمده است: «یک فروند هواپیما سوپرتوکانو ای۲۹ با تلاش‌های پیگیر تیم مهندسی نیروی هوایی مزارشریف تعمیر و با موفقیت آماده پرواز شد.»

نیروی هوایی دولت پیشین افغانستان ۲۳ فروند هواپیمای تهاجمی سوپر توکانو ای۲۹ داشت. در روز ۱۵ اوت ۲۰۲۱، ساعاتی پس از فرار اشرف غنی از کابل، شماری از خلبانان افغان با ۶۲ فروند هواپیما و هلی‌کوپتر، کابل را به مقصد ازبکستان و تاجیکستان ترک کردند. این هواپیماها و هلی‌کوپترها هنوز در تاجیکستان و ازبکستان نگهداری می‌شوند و حکومت‌ این دو کشور از تحویل دادن هواپیماها و هلی‌کوپترها به طالبان خودداری کرده‌اند.

مصطفی (مستعار)، یکی از خلبانان هواپیمای جنگی سوپر توکانو ای‌۲۹ در دولت پیشین افغانستان بود که در روز فروپاشی دولت جمهوری با هواپیمایی که در اختیار داشت، به تاجیکستان پناه برد. مصطفی که اکنون در ایالات متحده آمریکا است، به ایندیپندنت فارسی گفت: پس از فروپاشی دولت جمهوری، حدود ۱۰ تا ۱۲ فروند هواپیمای سوپرتوکانو ای‌۲۹ در فرودگاه‌های مزارشریف، کابل و قندهار باقی ماندند که بخشی از آنان مشکلات فنی داشتند اما تعدادی هم عملیاتی بودند.

به گفته مصطفی، در روزهای پایانی حاکمیت دولت جمهوری، جنگنده‌های سوپرتوکانو ای‌۲۹ با کمبود مهمات و تجهیزات فنی مواجه بودند و وزارت دفاع آمریکا نیز حمایت خود را از نیروی هوایی افغانستان به‌شدت کاهش داده بود. 

مصطفی در مورد ادعای وزارت دفاع طالبان که پس از ۲۰ ماه توانسته است یک فروند هواپیمای سوپرتوکانو ای۲۹ را آماده عملیات کند، گفت: «شماری از هواپیماهای سوپرتوکانو ای‌۲۹ عملیاتی بودند و نیاز به تعمیر نداشتند. این هواپیماها به مهمات و خلبان نیاز دارند.»

در ویدیویی ۲۰ ثانیه‌ای که وزارت دفاع طالبان منتشر کرد، یک نفر در کاکپیت هواپیمای ای۲۹ سوپر تکانو دیده می‌شود که نشسته و آن را روشن کرده است. در این ویدیو، صدای موتور هواپیما شنیده می‌شود و ملخ‌های آن نیز می‌چرخند، اما حرکت نمی‌کند و ایستاده است.

به گفته این خلبان نیروی هوایی دولت پیشین افغانستان، خلبانان جنگنده‌های سوپرتوکانو ای۲۹ را وزارت دفاع آمریکا آموزش داده بود و با فروپاشی دولت، همه آنان از افغانستان خارج شدند. به گفته او، در ماه‌های اخیر شماری از خلبانان ای۲۹ سوپرتوکانو در شرکت‌های خصوصی آمریکا جذب شده‌اند و هیچ کدام به بازگشت به افغانستان و کار با طالبان علاقه‌ای ندارند.

طالبان پس از سلطه بر افغانستان تلاش کردند برای فعال‌ کردن مجدد نیروی هوایی افغانستان، خلبانان دولت پیشین افغانستان را جذب کنند و شماری از خلبان‌های هلی‌کوپترهای مسافربری هم به این گروه پیوستند، اما هیچ یک از خلبان‌های هواپیماهای جنگی تاکنون به این گروه نپیوسته‌اند.

عبدالله (مستعار)، خلبان هلی‌کوپتر بلک‌هاوک در دولت پیشین افغانستان که در آمریکا به سر می‌برد، نیز گفت حتی اگر طالبان این جنگنده‌ها را به کمک شرکت‌های ایرانی، پاکستانی و روسی که با این گروه همکاری می‌کنند فعال کنند، برای به پرواز درآوردن آن‌ها به تجهیزات فنی نیاز دارند که به‌آسانی نمی‌توانند به دست آورند.

به گفته عبدالله، مهندسان وزارت دفاع دولت پیشین افغانستان که با طالبان کار می‌کنند می‌توانند موتور هواپیماهای جنگی را روشن کنند اما به پرواز درآوردن این هواپیماها فقط در توان خلبان‌های حرفه‌ای و آموزش‌دیده است که اکنون در افغانستان حضور ندارند.

دولت پیشین افغانستان به کمک وزارت دفاع آمریکا به تجهیزات فنی و قطعات هواپیماهای جنگی دسترسی داشت اما با توقف کمک‌های پنتاگون، توانایی نیروی هوایی افغانستان نیز به‌شدت تضعیف شد.

دولت پیشین افغانستان در آخرین ماه‌های پیش از فروپاشی، ۲۲۹ فروند هواپیما و هلی‌کوپتر در اختیار داشت که ۱۶۷ فروند آن‌ها در داخل افغانستان بودند و ۴۴ فروند برای تعمیر به کشورهای مختلف فرستاده شده بودند. با فروپاشی دولت افغانستان تعدادی از این هواپیماها و هلی‌کوپترها به صورت بلاتکلیف نزد شرکت‌هایی که طرف قرارداد دولت پیشین افغانستان بودند، باقی مانده‌اند.