شهر تاریخی مراکش که چهارمین شهر بزرگ پادشاهی مراکش است، همواره مقصد مهمی برای گردشگران به شمار می‌رود. وقوع زمین‌لرزه اخیر که نقاط مختلف مراکش از جمله استان الحوض و حومه شهر مراکش را به لرزه درآورده و تاکنون جان بیش از دو هزار و ۹۰۰ نفر را گرفته است، آسیب زیادی به این شهر باستانی وارد کرد و فاجعه بزرگی به بار آورد.

این شهر تاریخی نه‌تنها مقصد کسانی است که به دنبال استراحت، تفریح ​​و رستوران‌های زیبا می‌گردند، بلکه مرکز فرهنگی مهمی است که در آن همایش‌های علمی و فرهنگی بسیاری برگزار شده است. سال ۲۰۱۶ «اعلامیه مراکش در مورد حقوق اقلیت‌های مذهبی در جهان اسلام» در شهر مراکش صادر شد که اعلامیه‌ای استثنایی و تاثیرگذار است و نیاز به بسط و توضیح دارد.

برای درک زمینه فعالیت‌های «اعلامیه مراکش»، بهتر است به جزئیات دیداری که احمد توفیق، وزیر اوقاف و امور اسلامی مراکش، با هیئت پیمان حلف‌الفضول جدید به ریاست شیخ عبدالله بن بیه ماه اوت گذشته در رباط، پایتخت مراکش، داشت، نظری بیندازیم.

ممکن است برخی این نشست را یک دیدار عادی تلقی کنند، در حالی که این دیدار به دلیل اینکه در چارچوب تلاش‌های مشترک مراکش و امارات متحده عربی به منظور اصلاح گفتمان دینی و جست‌وجوی ایده‌های تاثیرگذار انجام می‌شود، ابعاد گسترده و فرامنطقه‌ای دارد. این ابتکار کنشگران مذهبی را قادر می‌کند با افکار خشونت‌آمیز مقابله کنند و دین را به عنوان نیرویی صلح‌طلب معرفی کنند که می‌تواند از مردم و حقوق آن‌ها در جامعه حمایت می‌کند.

در دیدار احمد توفیق با عبدالله بن بیه، به اعلامیه مراکش به عنوان سند مهمی اشاره شد که خواستار «تثبیت اصل شهروندی است که وابستگی‌های مختلف را دربرمی‌گیرد و تاکید می‌کند که دین نباید به عنوان ابزاری برای توجیه هرگونه نقض حقوق اقلیت‌های دینی در کشورهای اسلامی استفاده شود».

این اعلامیه ارزش شهروندی را به‌گونه‌ای تثبیت می‌کند که ابعاد آن فراتر از دیدگاه فقهی کلاسیک است که برخی حقوق را بر اساس گرایش‌های مذهبی یا فرقه‌ای طبقه‌بندی می‌کند.

اعلامیه مراکش در کنار طرح‌های دیگر مانند «پیمان حلف‌الفضول جدید» و «پیمان مکه» که فراخوان‌هایی برای همزیستی در سایه حفظ حقوق و مسئولیت‌ها و در عین حال تاکید بر احترام به کرامت انسانی‌اند، به تلاش‌هایش برای تحکیم اعتدال و ترویج میانه‌روی دینی ادامه می‌دهد. این راهبرد پیوسته بر لزوم پذیرش تنوع در جامعه تاکید می‌کند و این یک اصل مهم است که دکتر محمد العیسی، دبیرکل اتحادیه جهانی مسلمانان، همواره در صحبت‌هایش از آن یاد می‌کند.

در نشستی که اوت گذشته در رباط، پایتخت مراکش، برگزار شد، دکتر محمد العیسی نیز حضور داشت. دبیرکل اتحادیه جهانی مسلمانان در کنار فعالیت‌های گسترده‌اش با هدف ایجاد همگرایی و همزیستی، در نشست علمی بین‌المللی «تعیین حدود آزادی‌ها بر اساس ارزش‌های اسلامی و اصول حقوق بین‌الملل» شرکت کرد. افزون بر این، او در جریان سفر به رباط، از موزه بین‌المللی سیره پیامبر اسلام بازدید کرد و با شیخ عبدالله بین بیه، رئیس شورای فتوای شرعی امارات متحده عربی، در خانه‌اش در شهر رباط دیدار و گفت‌وگو کرد.

در ماه مه گذشته هم همایش علمی مشترک مراکش و عربستان سعودی با موضوع «تلاش‌های علمی معاصر برای مبارزه با تعصب و دستیابی به اعتدال‌گرایی» برگزار شد. در این نشست مهم که شخصیت‌های برجسته از دو کشور یادشده شرکت کردند، درباره چگونگی تلاش‌ها برای تحکیم اعتدال و میانه‌روی بحث و تبادل نظر صورت گرفت.

فعالیت‌های یادشده بخشی از تلاش‌های گسترده مراکش در راستای ترویج همزیستی مسالمت‌آمیز است که اهمیت و نقش این کشور را در این عرصه مهم دینی و فرهنگی نشان می‌دهد. مراکش به دلیل برخورداری از میراث غنی علمی و فقهی و تاریخ پرشکوه آن در آثار حقوقی و کلامی، طریقه‌های تصوف، شعر و ادب، موسیقی معنوی و روحانی، معماری اسلامی و مظاهر هنری‌ــ‌فرهنگی دیگری که توانایی آن را نشان می‌دهد، دو قاره آفریقا و اروپا را در زمینه‌های مختلف به هم پیوند می‌دهد.

مراکش که از یک سو مشرف به دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس و نزدیک به اسپانیا، پرتغال و مرتبط با عمق اروپا است و از سوی دیگر، بخشی از آفریقا و یکی از کشورهای عمده در شمال آن است، از موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای برخوردار است و در آن نژادها، فرهنگ‌ها و زبان‌های متعددی وجود دارد. این تنوع فرهنگی و نژادی باعث شده است این کشور به‌منظور حفظ وحدت و همگرایی، مسئولیت‌های بسیاری بر عهده گیرد. به همین دلیل، مراکش موسسات متعددی تاسیس کرد که هدف آن‌ها ارائه گفتمان دینی مبتنی بر اعتدال و میانه‌روی و پرهیز از تعصب است که از جمله می‌توان به موسسه محمد ششم برای علمای آفریقا، موسسه محمد ششم برای تربیت ائمه و دعوتگران دینی و ایجاد بخش خاصی در دانشگاه القرویین اشاره کرد.

در سال ۲۰۰۳، مراکش صحنه حوادث خونین بمب‌گذاری‌ در شهر کازابلانکا بود و در سال ۲۰۱۱، قهوه‌خانه ارکانه در وسط شهر مراکش هدف حمله تررویستی قرار گرفت. رخدادهای یادشده باعث شدند مقام‌های مراکش از یک سو اقدام‌های امنیتی را به‌منظور تعقیب عناصر وابسته به سازمان‌های بنیادگرا گسترش دهند و از سوی دیگر، به دنبال بازنگری گفتمان‌های دینی خشونت‌آمیز باشند و جامعه را به سمت چنان اعتدال‌گرایی سوق دهند که بتواند همه نیازهای فردی و اجتماعی را در عصر مدرن برآورده کند.

تلاش برای توسعه اندیشه‌های مرتبط با دین، انسان‌سازی و غلبه بر میراث محرومیت در برخی قوانین فقهی و اعتقادی کار ساده‌ای نیست. از این‌ رو باید تلاش‌های پراهمیت عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مراکش در این زمینه ادامه یابد و نهادهای مربوطه در این کشورها با یکدیگر همکاری کنند تا دامنه تاثیر این تلاش‌ها گسترش یابد و طیف وسیعی از اقشار مختلف جامعه را دربرگیرد.