گزارش سالانه مرکز خبرنگاران افغانستان از وضعیت آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران این کشور در سال ۱۴۰۲ یکشنبه ۲۷ اسفند (۱۷ مارس) به مناسب روز «ملی خبرنگار» منتشر شد. این گزارش نشان می‌دهد که طالبان در این مدت حقوق رسانه‌ها و خبرنگاران را به‌شکل گسترده‌ای نقض کرده‌اند.

بر اساس این گزارش، رسانه‌ها و خبرنگاران در افغانستان از نظر آزادی بیان و برخورداری از حقوق بنیادی و قانونی با محدودیت‌های شدید مواجه بودند و آزادی‌های آن‌ها پیوسته محدودتر شده است.

در گزارش یادشده آمده است: «در ۱۲ ماه گذشته، فشار بر رسانه‌ها و خبرنگاران و تهدید آن‌ها با شدت بیشتری نسبت به سال قبل از آن ادامه پیدا کرد و مبنای آن دستورالعمل‌هایی بود حکومت طالبان و مقام‌های محلی علی‌رغم وجود قانون رسانه‌های همگانی در این کشور صادر کردند.»

مرکز خبرنگاران افغانستان افزود که هم حکومت طالبان در کل و هم برخی مقام‌های قدرتمند این گروه در استان‌ها به شکل فردی حقوق‌ رسانه‌ها و خبرنگاران را نقض کرده‌اند و رسانه‌ها یا خبرنگارانی که دستورهای طالبان را نادیده گرفتند، یا تهدید شده یا با برخوردهای تنبیهی از جمله زندان و منع فعالیت موقت و دائمی مواجه شده‌اند.

مرکز خبرنگاران افغانستان در سال ۱۴۰۲، دست‌کم ۱۳۹ مورد نقض حقوق‌ رسانه‌ها و خبرنگاران از جمله ۸۰ مورد تهدید و ۵۹ مورد بازداشت خبرنگاران را ثبت کرده است. بر این اساس، در این مدت هیچ حمله هدفمندی به خبرنگاران صورت نگرفته است که منجر به جان باختن یا زخمی شدن آن‌ها شود. این در حالی است که در سال ۱۴۰۱ یک نفر از اهالی رسانه‌ کشته و ۲۱ نفر زخمی شده بودند و هشت مورد خشونت فیزیکی، ۱۱۳ مورد تهدید و ۹۴ مورد بازداشت به ثبت رسیده بود.

مرکز خبرنگاران افغانستان افزود که در این سال‌، هشت مورد منع فعالیت کار در رسانه و پوشش اخبار ثبت شده و طالبان یک مورد آموزش خبرنگاری مشترک مردان و زنان را لغو و فعالیت چندین رسانه را هم برای مدتی متوقف کرده‌اند.

این مرکز از محاکمه مدیرمسئولان دو ایستگاه رادیو محلی در این سال ابراز نگرانی کرد و گفت که یکی از آن‌ها به اتهام «جنایی» و دیگری به اتهام همکاری با رسانه‌های خارجی و «جاسوسی» به یک سال زندان محکوم شدند و اینک دوران حبسشان را سپری می‌کنند. به گفته این مرکز سازمان استخبارات (اطلاعات) و وزارت امر به معروف طالبان به شکل مستقیم و غیرمستقیم برای بازداشت، تهدید و ترساندن خبرنگاران اقدام و رسانه‌ها و آزادی بیان را سرکوب کرده‌اند.

این مرکز افزود: «با وجود تلاش‌های وزارت اطلاعات و فرهنگ (طالبان) برای رسیدگی به شکایت‌ها و تخطی‌ها از طریق کمیسیون اختصاصی، این کمیسیون به دلیل اعمال قدرت و فشار نمایندگان استخبارات و امر به معروف در بهبود وضعیت موفقیت ملموسی نداشته و حتی در مواردی خود عامل و باعث نقض حقوق خبرنگاران و رسانه‌ها شده است.»

طالبان برای رسانه‌ها و اهالی آن در افغانستان فضایی پر از اختناق و ترس ایجاد کرده‌اند و به خبرنگاران در این کشور دستور داده‌اند از انتشار اخبار و گزارش‌های انتقادی از رژیم آن‌ها خودداری کنند. بسیاری از خبرنگاران محلی از ترس طالبان، از همکاری با رسانه‌های خارج از افغانستان خودداری می‌کنند.

یکی از خبرنگاران در استان‌ بادغیس به ایندیپندنت فارسی گفت که همه خبرنگاران محلی تحت کنترل طالبان قرار دارند و هیچ خبر و گزارش انتقادی علیه این گروه منتشر نمی‌کنند. در برخی موارد، طالبان حساب‌های کاربری این خبرنگاران در شبکه‌های اجتماعی و حتی پیام‌هایشان در واتس‌اپ را هم کنترل می‌کنند.

او افزود: «طالبان به ما گفته‌اند که با خبرنگاران و رسانه‌های خارجی همکاری نکنیم و اگر این دستور را نادیده بگیریم، بازداشت می‌شویم.»

دفاتر استانی وزارت امر به معروف طالبان هم خبرنگاران را به بهانه‌های مختلف احضار می‌کنند و به آن‌ها دستور می‌دهد به نفع این رژیم تبلیغ کنند.

در دوران حکومت طالبان در افغانستان، سانسور و اختناق شدیدی بر رسانه‌ها و خبرنگاران افغانستان تحمیل شد. به ‌دستور طالبان، خبرنگاران از پوشش بسیاری از رویدادها منع شده‌اند و به بسیاری از اطلاعات لازم برای تهیه گزارش‌های موثق دسترسی ندارند. شمار زیادی از اهالی رسانه هم از ترس طالبان افغانستان را ترک کرده‌اند و شماری دیگر هم در جست‌وجوی راه‌های خروج از این کشورند.

رژیم طالبان به آزادی رسانه‌ها و آزادی بیان باور ندارد و می‌خواهند رسانه‌های داخل افغانستان را به یک بنگاه تبلیغاتی برای این گروه تبدیل کند تا از این طریق، فعالیت‌ها وکارنامه خونین دو دهه اخیرشان را تطهیر کنند.