ابوالفضل ظهره‌وند، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس ایران، مدعی است  که آمریکا و برخی کشورهای منطقه، ازجمله ترکیه، در روند سدسازی طالبان در افغانستان نقش دارند.  

به گزارش رسانه‌های وابسته به جمهوری اسلامی، ظهره‌وند روز یکشنبه ۱۶ دی (۵ ژانویه) گفته است که محدود کردن آب‌های مرزی، به‌ویژه از سوی افغانستان، به یک پروژه امنیتی تبدیل شده است.  

او تصریح کرد: «ردپای برخی کشورها مانند ترکیه در این پروژه‌ها دیده می‌شود و باید توجه داشت که مسئله آب دیگر صرفا یک موضوع طبیعی نیست، بلکه ابعاد سیاسی و امنیتی پیدا کرده است. موضوع آب‌های مرزی اکنون به پروژه‌ای امنیتی بدل شده است.»  

ظهره‌وند هشدار داد که کاهش دسترسی به آب به دلیل سدسازی در افغانستان، ترکیب بافت جمعیتی در مناطق مرزی ایران را تغییر می‌دهد و به کوچ اجباری ساکنان این مناطق منجر می‌شود. او تاکید کرد که مسئله آب برای ایران موضوعی حیاتی است.  

او در ادامه گفت: «تا زمانی که حکومت فعلی افغانستان چنین رویه‌ای را ادامه دهد، ما چشم‌انداز روشنی برای حل مسئله آب نخواهیم داشت.»  

این عضو مجلس جمهوری اسلامی همچنین ادعا کرد که پروژه کانال قوش‌تپه در استان‌های شمالی افغانستان با حمایت ایالات متحده آمریکا اجرا می‌شود.  

او گفت: «آمریکا با همکاری افغانستان، کانال قوش‌تپه را راه‌اندازی کرده که میلیاردها متر مکعب آب از سرشاخه‌های رودخانه‌های تاجیکستان را به این کانال هدایت می‌کند. هدف از این پروژه اسکان ۲۰ میلیون جمعیت پشتون در اطراف کانال برای مقاصد تکفیری است که می‌تواند بحران جدیدی برای منطقه، ازجمله ایران، ایجاد کند.» 

طالبان مدعی‌اند که کانال قوش‌تپه با بودجه حکومت آن‌ها ساخته می‌شود.  

کانال قوش‌تپه بزرگ‌ترین پروژه انتقال آب در شمال افغانستان است و ظرفیت انتقال ۱۰ میلیارد متر مکعب آب از رودخانه آمو را دارد. این کانال ۲۸۵ کیلومتر طول، ۱۵۲ متر عرض، و عمقی بین ۸.۵ تا ۱۲.۵ متر دارد. براساس اطلاعات موجود، با تکمیل این کانال، ۵۵۰ هزار هکتار زمین در استان‌های بلخ، جوزجان، و فاریاب زیر کشت خواهد رفت. 

این بحث‌ها در حالی مطرح می‌شود که ابوالفضل ظهره‌وند پیش‌تر نیز از ساخت سد «بخش‌آباد» بر رودخانه «فراه‌رود» در افغانستان با حمایت مالی ترکیه انتقاد کرده بود. او این پروژه را به زیان ایران دانسته و هشدار داده بود که چنین اقداماتی زندگی مردم سیستان و بلوچستان را تحت تاثیر قرار خواهند داد.  

ظهره‌وند همچنین تاکید کرده بود که ایران باید در روابط با کشورهای منطقه، به‌ویژه افغانستان، مسئله آب را مولفه‌ای راهبردی در نظر بگیرد. 

رژیم طالبان بر ساخت و بهره‌برداری از سدهای آبی در مرز ایران تاکید دارند و پروژه‌های متعددی در این زمینه در حال اجراست که نگرانی‌هایی را برای ایران به همراه داشته است. 

به‌تازگی طالبان روند آب‌گیری سد پاشدان را در شهرستان کرخ استان هرات، در نزدیکی مرز ایران، آغاز کرده‌اند. طالبان گفته‌آند که ساخت دیوار این سد بیش از ۹۵ درصد تکمیل شده و تاکنون به ارتفاع ۱۵ متر در آن آب ذخیره شده است. 

سد پاشدان با ظرفیت ذخیره‌سازی ۴۵ میلیون مترمکعب آب توانایی آبیاری ۱۳ هزار هکتار زمین و تولید دو مگاوات برق را دارد. این سد که در ۱۵ کیلومتری شرق هرات واقع است، پس از سد سلما دومین سد بزرگ استان هرات محسوب می‌شود.  

براساس اعلام وزارت انرژی و آب طالبان، ساخت این سد در دوران حکومت پیشین افغانستان آغاز شده و ۸۰ درصد پیشرفت کرده بود و پیش‌بینی می‌شد که با هزینه‌‌ای حدود ۱۱۷ میلیون دلار به بهره‌برداری برسد. آب این سد از منابع کوه بابا و کوتل سبزک در بادغیس تامین می‌شود. پیش از احداث سد پاشدان، آب این منابع از طریق رودخانه هریرود به ایران می‌رسید، اما با تکمیل آب‌گیری این سد، جریان آب به ایران کاهش خواهد یافت.  

طالبان کار ساخت سد بخش‌آباد در استان فراه را نیز ادامه می‌دهند. این سد ۸۱ متر ارتفاع و ظرفیت ذخیره‌سازی یک هزار و ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب دارد. روند ساخت دو تونل این سد برای انحراف مسیر آب، از اردیبهشت ۱۴۰۲ از سر گرفته شده است.  

سد بخش‌آباد روی رودخانه فراه احداث شده و توانایی تولید ۷۲ مگاوات برق دارد. این پروژه همچنین به آبیاری بیش از ۶۸ هزار هکتار زمین کشاورزی در افغانستان کمک خواهد کرد.  

با تکمیل این سد، آب رودخانه فراه دیگر به دریاچه هامون و منطقه سیستان ایران نخواهد رسید، موضوعی که بحران گردوغبار در سیستان و بلوچستان را تشدید خواهد کرد.  

در دوران حکومت پیشین افغانستان نیز پروژه‌های بزرگی مانند سد سلما روی رودخانه هریرود در استان هرات و سد کمال‌خان روی رودخانه هیرمند در استان نیمروز به بهره‌برداری رسیدند. پیش از ساخت این سدها، آب این دو رودخانه بدون محدودیت به ایران سرازیر می‌شد، اما اکنون جریان آب به ایران به‌شدت کاهش یافته است.  

احداث این سدها در مرز افغانستان و ایران، موجب نگرانی‌های جدی درمورد کاهش منابع آبی، پیامدهای زیست‌محیطی و معضلات گردوغبار در مناطق مرزی ایران شده است. ایران بارها بر ضرورت مذاکره و همکاری در مدیریت منابع آبی مشترک با افغانستان تاکید کرده است، اما به نظر می‌رسد طالبان رویکردی متفاوت در پیش گرفته‌اند.