در فاصله کمتر از یک ماه تا تعطیلات نوروز، بازار خشکبار و آجیل ایران همچنان راکد است و کسبه این صنف از کاهش چشمگیر خریداران خبر می‌دهند.

با این حال، این رکود مانع افزایش قیمت‌ها نبوده است. طبق آخرین آمار مربوط به تورم بهمن‌ماه، گروه خشکبار با ۸.۷ درصد رشد ماهانه، یکی از بیش‌ترین نرخ‌های تورم در بین اقلام خوراکی را به خود اختصاص داده است.

این افزایش قیمت‌ها که در ادامه روند تورمی سه سال گذشته رخ داده، نرخ برخی محصولات به‌ویژه انواع مغزها را به کیلویی بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان رسانده است.

برای مثال، قیمت پسته اکبری، یکی از محبوب‌ترین اقلام آجیل ایرانی، در هفته نخست اسفندماه به حدود کیلویی یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان رسید که در مقایسه با سال گذشته ۳۰۰ هزار تومان افزایش یافته است.

بادام‌هندی بوداده درشت نیز وضع مشابهی دارد و بسته به منطقه از یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۴۵۰ هزار تومان به فروش می‌رسد. در برخی نمونه‌های طعم‌دارشده، این مبلغ حتی از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان نیز عبور می‌کند.

پسته احمدآقایی، که در عمده‌فروشی‌ها با قیمتی نزدیک به کیلویی یک میلیون تومان عرضه می‌شود، در فروشگاه‌های سطح شهر با افزایش ۲۵۰ تا ۳۵۰ هزار تومان همراه بوده است.

قیمت هر کیلو فندق خام با پوست در عمده‌فروشی‌ها بین ۷۶۰ تا ۸۲۰ هزار تومان است و در مغازه‌های سطح شهر بین ۹۷۰ هزار تا یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.

افزایش قیمت‌ها حتی به اقلام ارزان‌تر مانند تخمه آفتابگردان نیز رسیده است. این محصول، که یکی از ارزان‌ترین اقلام خشکبار است، از کیلویی ۱۰۰ هزار تومان در ابتدای سال به ۱۸۰ هزار تومان رسیده و در نمونه‌های طعم‌دار و درشت از مرز ۲۰۰ هزار تومان نیز عبور کرده است.

دلایل افزایش قیمت و تاثیر صادرات بر بازار داخلی

به گفته مطلعان، یکی از دلایل تفاوت قیمت عمده‌فروشی خشکبار و قیمت فروش در مغازه‌های سطح شهر ممکن است ناشی از کمبود عرضه باشد. به گفته برخی فعالان بازار، رقابت برای تهیه اقلام مختلف خشکبار در آستانه نوروز شدت گرفته است.

غلامرضا خدامی، رئیس اتحادیه فروشندگان آجیل و خشکبار، یکی از عوامل افزایش قیمت‌ها را ورود خودروسازان به حوزه صادرات پسته می‌داند. به گفته او، این اقدام باعث شده است قیمت آجیل و خشکبار حدود ۲۰ درصد افزایش یابد. به دلیل رعایت نشدن استانداردهای اروپا از سوی خودروسازان، بخشی از پسته صادراتی نیز به کشور برگشت خورده است.

یکی از فروشندگان خشکبار در مرکز شهر تهران در گفت وگو با ایندیپندنت فارسی تایید کرد که به‌رغم رکود بازار، قیمت‌ها همچنان در حال افزایش است و بسیاری از تولیدکنندگان به‌جای عرضه محصول در بازار داخلی، تمایل دارند محصولاتشان را به کشورهای همسایه صادر کنند، چراکه با در نظر گرفتن نرخ ارز سودآوری بیشتری دارد.

یکی دیگر از نگرانی‌های فروشندگان خشکبار، هم‌زمانی تعطیلات نوروز با ماه رمضان است. این موضوع در کنار گرانی و کاهش قدرت خرید مردم رکود بازار را در مهم‌ترین فصل فروش سال تشدید می‌کند.

به‌رغم افزایش تمایل به صادرات در میان تولیدکنندگان، محمدرضا فرشچیان، رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران، در مهرماه اعلام کرد که ارزش صادرات خشکبار کشور در سال گذشته به یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسیده که در مقایسه با سه سال گذشته ۲۰ درصد کاهش یافته است. به گفته او، در حال حاضر صادرات خشکبار ایران به محصولات محدودی مانند پسته، خرما، کشمش و تا حدودی انجیر محدود شده است.

ورود پسته کشورهای رقیب مانند اسپانیا نیز سهم ایران را در بازار جهانی کاهش داده است.

رکود بازار خشکبار تنها به تهران محدود نیست، در شهرهای دیگر نیز شرایط به‌مراتب دشوارتر است. فعالان بازار معتقدند که آجیل در سه سال گذشته از یک کالای مصرفی رایج به یک کالای لوکس بدل شده است و بسیاری از مردم آن را از سبد خریدشان حذف کرده‌اند.

علی آقاجانلو، رئیس اتحادیه خشکبار و خواربارفروشان زنجان، در آذرماه سال جاری اعلام کرد که به دلیل تورم و افزایش قیمت‌ها، بازار آجیل و خشکبار در زنجان دچار رکود شده و بسیاری از فعالان این صنف به دلیل مشکلات اقتصادی و ناتوانی در پرداخت اجاره مغازه‌ها به تغییر شغل ناچار شده‌اند.

رشد بی‌سابقه تورم خارج از فصل اوج تقاضا

یکی از نکات قابل توجه در بازار خشکبار، رشد تورمی خارج از فصل اوج مصرف است. برخلاف روند معمول، که در آن افزایش قیمت‌ها از اواخر پاییز و هم‌زمان با شب یلدا آغاز می‌شود و پس از پایان تعطیلات نوروزی کاهش می‌یابد، در سال ۱۴۰۳ این بازار در خردادماه نیز شاهد رشد بی‌سابقه تورم ماهانه با رقم ۱۶.۷۴ درصد بود.

این رشد نامنتظره نشان می‌دهد عوامل دیگری نیز در افزایش قیمت‌ها دخیل‌اند. ازجمله این عوامل می‌توان به افزایش قیمت میوه‌های خشک اشاره کرد که به دلیل کاهش بارش و افت تولید محصولات کشاورزی بر نرخ تورم قیمت خشکبار تاثیر مستقیم گذاشته است.

میوه‌های خشک یکی از اقلام صادراتی مهم در بخش خشکبار به شمار می‌روند. در حال حاضر، میانگین قیمت بسته‌های مخلوط میوه خشک بسته به تنوع محصولات، بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان برای هر کیلوگرم است. در مواردی که میوه‌های گران‌قیمت وارداتی مانند بلوبری یا آناناس خشک‌شده به آن افزوده شود، قیمت این بسته‌ها حتی به بیش از یک میلیون تومان نیز می‌رسد.

افزایش قیمت‌ها در مقایسه با سال گذشته نشان می‌دهد که اقشار ضعیف جامعه، که در نوروز گذشته به حذف آجیل از سبد خریدشان مجبور شدند، امسال نیز قادر به خرید آن نخواهند بود. بسیاری از خانوارها برای جبران این موضوع ترکیب مغزها را تغییر داده‌اند و محصولات ارزان‌تر مانند تخمه، نخودچی و بادام‌زمینی را جایگزین پسته و بادام هندی کرده‌اند.

رکود اقتصادی، کاهش قدرت خرید مردم و گرانی افسارگسیخته باعث شده است که خرید آجیل و خشکبار به امتیاز اقشار خاص تبدیل شود، و برای بسیاری از خانواده‌های ایرانی این سنت دیرینه دیگر دست‌نیافتنی است.