در روزهای گذشته، رسانه‌های ایران از بازداشت رئیس هیئت‌مدیره پتروشیمی گلستان به اتهام «سوءاستفاده مالی» خبر دادند. هادی هاشمیان، رئیس دادگستری استان گلستان، درباره این پرونده گفته است که یکی از اتهام‌های این فرد، انتقال بخش زیادی از سرمایه مردم به حساب شرکت خصوصی خود است.

شرکت صنایع پتروشیمی گلستان در سال ۱۳۸۶ با هدف تولید سالیانه ۶۷۷ هزار تن آمونیاک و ۱۰۷۳ تن اوره و با مشارکت و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، فعالیت خود را آغاز کرد. آمونیاک در تولید پلاستیک و الیاف و اوره هم در صنایع نساجی و چسب‌سازی کاربرد دارد و کود «ازته» که از اوره به دست می‌آید، افزایش ۵۰ درصدی تولید محصولات کشاورزی را در پی دارد. اما کارشناسان می‌گویند این پروژه بدون بررسی‌های زیست‌ محیطی به تایید رسیده است.

فعالان حوزه محیط زیست از همان ابتدا با اجرایی شدن این پروژه مخالفت کردند؛ چون معتقد بودند که اجرای این پروژه، کاهش منابع آب کشاورزی، آلوده‌سازی آب‌های سطحی و زیرزمینی، نابودی صید و صیادی منطقه و در نتیجه اشتغال‌زدایی گسترده، شیوع بیماری‌های مهلک در منطقه و خسارت‌های فاجعه‌بار انسانی را به همراه خواهد داشت.

این طرح، که ابتدا قرار بود در اراضی تالابی «صوفی‌کم» اجرا شود، در نهایت نه به دلایل زیست محیطی، بلکه به دلیل هزینه‌های سنگین زهکشی اراضی تالابی صوفی‌کم، به ۱۵ کیلومتری جنوب تالاب آلاگل منتقل شد؛ اما این اقدام باز هم اعتراض کنشگران محیط زیست را در پی داشت.

علت اعتراض کنشگران مدنی و محیط زیست این بود که به دلیل کیفیت خوب آب منطقه، مجتمع پتروشیمی گلستان قرار بود آب موردنیاز خود را از ذخیره سد تالاب آلاگل و از طریق خط انتقال تامین کند که این اقدام امکان بهره‌برداری از هر واحد آب تولیدی برای استفاده در این صنعت را چند برابر می‌کرد.

فعالان محیط زیست با در نظر گرفتن تاثیر صنایع پتروشیمی در تخریب زیست‌بوم شکننده منطقه و آلودگی‌های وسیع و فجایع انسانی ناشی از آن، معتقدند که پیش از آغازعملیات اجرایی این صنعت در استان، هیچ مطالعه‌ای برای ارزیابی مکانی و زیست ‌محیطی انجام نشده است و از این رو، حتی اگر این پروژه به مرحله پایانی یعنی صد درصد پیشرفت هم رسیده باشد، برای حفاظت از محیط زیست، باید متوقف و تخریب شود.

دولت، که در این پروژه سهم حدود ۲۰ درصدی داشت، در ابتدای کار سهام خود را به بخش خصوصی واگذار کرد. در این سال‌ها، از مجتمع پتروشیمی گلستان تنها یک سوله ساخته شده است. حالا پس از گذشت بیش از ۱۵ سال، به‌تازگی بخشی از سهامداران شرکت پتروشیمی گلستان سهم خود را در فرابورس به فروش رساندند و اکنون تعداد سهامداران این شرکت به حدود ۷۰ هزار نفر رسیده است، که کسی نیست که به فریاد سهامداران برسد.

حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، در سفر به استان گلستان در دی‌ماه ۹۷ گفت: «سرنوشت پتروشیمی گلستان دست سهامداران آن است اما دولت به تعهد خود برای تامین گاز پتروشیمی عمل می‌کند.»

آقای روحانی گفته بود: «تولید اوره در کشور بسیار بالا است. پتروشیمی گلستان باید محصولی غیر از اوره تولید کند که سرمایه بیشتری می‌خواهد. اگر هم بخواهد اوره تولید کند، بازاریابی برای یافتن مشتری این محصول، به عهده خود سهامداران است.»

احسان یکی از سهامداران پتروشیمی گلستان است. او ۱۵ سال قبل به امید پیشرفت و کسب سود، مبلغ قابل‌توجهی در این پروژه سرمایه‌گذاری کرده است: «من تا الان سهام خودم را نفروختم. تا وقتی هم که کارخانه آغاز به کار نکند، نخواهم فروخت اما اگر همان مبلغی که در پذیره‌نویسی هزینه کردم، برای خرید سهام دیگری داده بودم، تا الان کلی سود کرده بودم‌. یکی از آشنایان من درست چند ماه بعد از من با ۶۰ درصد پولی که من برای خرید سهم پتروشیمی گلستان دادم، در پذیره‌نویسی بورس کالا شرکت کرد و حالا، علاوه بر دریافت چندین برابر هزینه اولیه، سود سهامش را هم گرفته است. در چند سال گذشته، این همه پولی که از سهامداران گرفتند کجا و در حساب چه کسی بوده است و با این پول چه کاری انجام داده‌اند؟ زمین هم تقریبا مجانی و از طرف دولت بوده؛ پس ده‌ها میلیارد پول پذیره‌نویسی سهامداران کجا خرج شده است؟ آیا مسئولی یا نهادی پیگیر سرنوشت این پول‌ها هست؟ این‌ها سوالاتی است که حتی مسئولان هم به آن پاسخ نمی‌دهند.»

اما حالا، در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری، خبرهای منتشر‌شده از بازداشت شماری از متخلفان این پروژه حکایت دارد. رئیس دادگستری گلستان دلیل این بازداشت را جلوگیری از زیان سهامداران عنوان کرده و گفته است: «سال گذشته، قضات و اعضای دستگاه اطلاعاتی استان، در دادسرای مرکز استان تیمی تشکیل دادند و نتیجه ساعت‌ها کار کارشناسی و بررسی عملکرد مالی شرکت پتروشیمی، سوءاستفاده‌های مالی گسترده در این شرکت را آشکار کرد.»

عده‌ای با استقبال از این اقدام قوه قضاییه، از آیت‌الله رئیسی، که حالا نامزد ریاست‌جمهوری هم شده است، تشکر کرده‌اند و در تعریف و تمجید از این اقدام قوه قضاییه، کار تا جایی پیش‌ رفته که یک روزنامه‌نگار نزدیک به حکومت و نیروهای امنیتی با هشتگ «رئیسی مچکریم» در توییتر نوشته است: «جمهوری اسلامی هر زمانی یک خلخالی می‌خواهد!»

مشکلات زیست محیطی، نداشتن توجیه اقتصادی و مشکلات مالی از جمله موانع پیش روی ساخت پتروشیمی گلستان است.

نهادهای حکومتی امیدوارند با دستگیری و پیگیری‌های قضایی، در آینده‌ای نزدیک بتوانند با جذب سرمایه‌گذار جدید، مشکل پتروشیمی گلستان را حل کنند. اما سهامداران امکان باز کردن گره این پروژه را در دستان دولت می‌دانند و خواستار ورود و سرمایه‌گذاری دوباره دولت در این پروژه‌اند.

در میان تمامی این موارد، تنها موضوعی که موردتوجه افکار عمومی قرار نگرفته، مسئله محیط ‌زیست شکننده منطقه‌ است. حتی اگر این پروژه با موفقیت احیا و اجرا شود، با توجه به نزدیکی مجتمع پتروشیمی به تالاب آلاگل و بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی، در مدتی کوتاه پساب‌ کارخانه به اراضی تالابی و دیگر منابع آبی از جمله روان‌آب‌های سطحی و آب‌های زیرزمینی و دریای خزر نفوذ خواهد کرد و زیستگاه‌های پرندگان، ماهیان، گیاهان و دیگر موجودات زنده منطقه را با خطرهای جدی مواجه خواهد کرد.