شبکه خبری آمریکایی سی‌ان‌ان در گزارشی به اقلیت اویغورهای افغانستان و نگرانی آن‌‌ها درپی به قدرت رسیدن طالبان در کابل پرداخته است. اویغورها می‌ترسند طالبان با توجه به روابط خوبی که با چین دارند، برای جلب رضایت بیشتر آن کشور، آنان را به‌طور اجباری به سین‌کیانگ بازگردانند.    

خبرنگار سی‌ان‌ان در گزارش خود با یک زن اویغور ساکن افغانستان به‌نام توهان گفت‌وگو کرده که ۴۵ سال پیش همراه خانواده‌اش از آزار و اذیت‌ حکومت در منطقه سین‌کیانگ در غرب چین گریخته و با عبور از مرز به افغانستان آمده است.

توهان نام مستعاری است که این زن برای مخفی کردن هویت خود از طالبان برگزیده است. حالا پس از تسلط طالبان بر افغانستان، توهان می‌ترسد افراد این گروه شبه‌نظامی در راستای جلب رضایت مقام‌های چین، او و دیگر اویغورهای ساکن افغانستان را به سین‌کیانگ بازگردانند. 

حکومت چین به نسل‌کشی اقلیت مسلمان اویغور در آن کشور متهم است. دولت آن کشور در چند سال اخیر به سرکوب امنیتی و مذهبی در سین‌کیانگ شدت بخشیده است. به گزارش وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا، حدود دو میلیون اویغور و دیگر اقلیت‌های مسلمان در سراسر این منطقه در مراکزی نگهداری می‌شوند که در واقع نوعی بازداشتگاه به‌شمار می‌آیند.

به نوشته سی‌ان‌ان، کسانی که پیش‌تر در آن مراکز بوده‌اند، مدعی‌اند که تحت تلقین و فشار شدید برای پذیرش عقاید سیاسی خاص، کار اجباری، شکنجه و حتی سوءاستفاده جنسی قرار گرفته‌اند. اما چین با رد اکید ادعاهای نقض حقوق بشر در سین‌کیانگ، ادعا می‌کند اردوگاه‌ها «مراکزی برای آموزش حرفه‌ای» هستند که برای مقابله با افراط‌گرایی مذهبی و تروریسم طراحی شده‌اند و حضور در آن‌ها داوطلبانه است. 

توهان به این اشاره می‌کند که «طالبان دیر یا زود از اویغور بودن آن‌ها آگاه می‌شوند» و با ابراز نگرانی از بازگشت اجباری احتمالی به چین، جان خود و خانواده‌اش را در خطر می‌بیند. او می‌افزاید: «در تمام سال‌های گذشته زندگی برایمان سخت بود... اما آنچه اکنون اتفاق می‌افتد، بدترین است.» 

اویغورهای پناهنده از چین به افغانستان

توهان در هفت سالگی همراه‌با والدینش از یارکند در استان سین‌کیانگ چین به افغانستان فرار کرد. 

براساس این گزارش، کابل در آن زمان به‌عنوان «پاریس شرق» شناخته می‌شد و اقلیت قومی اویغور، آن را به چشم پناهگاهی برای فرار از دگرگونی‌های اجتماعی و تغییرات سیاسی ناشی‌از انقلاب فرهنگی چین بین سال‌های ۱۹۶۶ و ۱۹۷۶ می‌دید. اقلیت اویغور عمدتا مسلمان‌اند و دین اسلام نیز در دوران انقلاب فرهنگی چین مانند دیگر ادیان به‌شدت مورد سرکوب قرار گرفت.

شان رابرتز، استاد دانشگاه «جورج واشینگتن» و نویسنده کتاب «جنگ با اویغورها»، تعداد اویغورهای ساکن افغانستان را سه‌هزار نفر ارزیابی می‌کند که در کشوری با جمعیت نزدیک به ۴۰میلیون نفر، اقلیتی کوچک محسوب می‌شوند.

به گفته رابرتز بسیاری از اویغورهای ساکن افغانستان پس از تسلط حزب کمونیست بر چین در سال ۱۹۴۹ از سین‌کیانگ فرار کردند و برخی نیز مانند توهان در جریان هرج‌ومرج آخرین سال‌های انقلاب فرهنگی چین در اواسط دهه ۱۹۷۰ با عبور از گذرگاه‌های کوهستانی جنوب سین‌کیانگ به افغانستان پناهنده شدند.

بسیاری از اویغورهای ساکن افغانستان شهروند آن کشور و افغان محسوب می‌شوند، اما براساس تصاویر کارت شناسایی افرادی از آن‌ها که در اختیار سی‌ان‌ان گذاشته شده است، روی مدارک آن‌ها نوشته شده است: «پناهنده چینی». این موضوع درمورد نسل دوم مهاجران نیز صادق است.

عبدالعزیز ناصری یکی دیگر از اویغورهایی که با سی‌ان‌ان گفت‌وگو کرده است، می‌گوید والدینش در سال ۱۹۷۶ از سین‌کیانگ فرار کردند و خودش در کابل به دنیا آمده، اما او نیز براساس کارت شناسایی‌اش، یک «پناهنده چینی» محسوب می‌شود.

ناصری که هم‌اکنون در ترکیه زندگی می‌کند، نام بیش از یک‌صد خانواده اویغور را که می‌خواهند از افغانستان خارج شوند، جمع‌آوری کرده است و می‌‌گوید: «آن‌ها از چین و رابطه پشت پرده طالبان با چین می‌ترسند. آن‌ها نگران بازگردانده‌شدن به چین‌اند.» 

چین، دوست خوب طالبان

تحلیلگران با توجه به شواهد موجود، نگرانی اویغورهای افغانستان را بجا و منطقی می‌دانند.

در ماه ژوئيه (تیرماه) هیئتی بلندمرتبه از طالبان در شهر تیانجین چین با وانگ یی، وزیر خارجه آن کشور دیدار کردند. وانگ یی پس از آن دیدار، طالبان را «یک نیروی مهم نظامی و سیاسی در افغانستان» خواند و اعلام کرد که آن‌ها نقش مهمی در روند صلح و بازسازی آن کشور خواهند داشت.

براساس بیانیه وزارت خارجه چین، طالبان نیز پس از این دیدار چین را یک «دوست خوب» خواند و متعهد شد «هرگز به هیچ نیرویی اجازه ندهد که از خاک افغانستان به اقدامی علیه منافع چین دست بزند». در هفته گذشته نیز ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان در گفت‌وگو با یک رسانه دولتی چینی خواستار روابط نزدیک با پکن شد. او گفت: «چین یک کشور بسیار مهم و قوی در همسایگی ماست و ما در گذشته روابط بسیار خوبی با چین داشته‌ایم… ما می‌خواهیم این روابط را قوی‌تر کنیم و سطح اعتماد متقابل را بهبود بخشیم.»

شان رابرتز ترس اویغورها از طالبان برای اخراج احتمالی آنها به چین را منطقی می‌داند و می‌گوید: «طالبان دلایل زیادی برای تلاش در زمینه جلب توجه پکن دارد، ازجمله برای به‌رسمیت شناخته‌شدن بین‌المللی و دریافت کمک‌های مالی.» به گفته او، این تلاش طالبان درحالی‌که جامعه بین‌المللی به آن‌ها کمک مالی نمی‌کند، پراهمیت‌تر می‌شود.

تلاش سال‌های اخیر پکن برای بازگرداندن اویغورها به سین‌کیانگ از خارج کشور، به‌ویژه اویغورهای ساکن کشورهای مسلمان، بر نگرانی توهان و دیگران از بازگشت اجباری احتمالی به چین افزوده است.

سی‌ان‌ان ده‌ها مورد درخواست‌های چین از کشورهای عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر برای برگرداندن اویغورها به آن کشور و جزئیات مربوط به بازداشت آن‌ها را جمع‌آوری کرده است. 

براساس گزارشی که «پروژه حقوق بشری اویغورها» در ماه ژوئن منتشر کرده، از سال ۱۹۹۷ به این‌سو، دست‌کم ۳۹۵ مورد اخراج یا بازگردانده شدن اویغورها از کشورهای مختلف جهان به چین شناسایی شده است. البته وزارت امور خارجه چین در بیانیه‌ای که برای سی‌ان‌ان فرستاده، «پروژه حقوق بشری اویغورها» را «یک سازمان جدایی‌طلب به‌وضوح ضدچینی» خوانده و نوشته است: «این به‌اصطلاح داده‌ها و گزارش‌هایی که آن‌ها منتشر کرده‌اند، عاری از اعتبار و بی‌طرفی است و به‌هیچ‌وجه ارزش تکذیب ندارد.»