مقام‌های جمهوری اسلامی در چند روز گذشته چنین نشان داده‌اند که گویا برای بازدید هیئت ایرانی از سد کجکی در استان هلمند افغانستان توافق‌های لازم به عمل آمده و به‌زودی یک تیم از مقام‌های جمهوری اسلامی برای بازدید از این بند عازم منطقه خواهند شد. روزنامه اسرائیلی اورشلیم پست هم در مطلبی نوشت که حسن کاظمی قمی، سفیر و نماینده ویژه جمهوری اسلامی در افغانستان، هفته گذشته گفت که طالبان مایل‌اند درباره مسئله حقابه ایران از رود هیرمند انعطاف نشان دهند.

به گزارش این روزنامه، تهران‌تایمز و فارس‌نیوز دو رسانه خبری وابسته به حکومت ایران، گزارش داده‌اند که با توافق صورت‌گرفته، تیم کارشناسان جمهوری اسلامی می‌توانند از سد کجکی بازدید کنند. خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، هم درباره چنین توافقی اطلاع‌رسانی کرده است.

به نوشته روزنامه اورشلیم‌پست، جمهوری اسلامی توافق صورت‌گرفته را اولین گام مثبت برای رفع تنش‌ها با طالبان می‌داند، زیرا مشخص خواهد کرد ادعای طالبان درباره کمبود آب واقعی است یا نه.

ایران و افغانستان بر سر حقابه رودخانه هیرمند که از منطقه‌ای در کوه‌های نزدیک کابل در فاصله حدود یک هزار و ۱۰۰ کیلومتری مرز ایران سرچشمه می‌گیرد و به تالاب‌های استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران سرازیر می‌شود، اختلاف دارند.

این اختلاف ماه گذشته پس از هشدارهای تند ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه این کشور، بالا گرفت. زیرا این دو مقام ایرانی به طالبان اخطار دادند در صورت پرداخت نکردن حقابه ایران، با برخورد جمهوری اسلامی روبرو خواهند شد.

گروه طالبان در آن زمان از برخورد جمهوری اسلامی انتقاد کرد و دولت این کشور را به خویشتن‌داری فرا خواند. طالبان ادعا کردند آب پشت سد کجکی کم است و در صورتی که دریچه‌های سد باز شود، آب باز هم تا مرز نمی‌رسد و در ریگزارهای هلمند و نیمروز فرو خواهد رفت.

جمهوری اسلامی هم برای مشخص شدن صحت‌وسقم موضوع درخواست بازدید از سد کجکی را مطرح کرد. هرچند طالبان در آغاز درخواست جمهوری اسلامی برای بازدید از سد کجکی را رد کردند، حالا رسانه‌های داخلی ایران می‌گویند در این زمینه توافق شده است. مجلس ایران هم روز دوشنبه از تشکیل یک هیئت پارلمانی برای سفر به افغانستان خبر داد.

محمد سرگزی، نماینده زابل در استان سیستان و بلوچستان، گفت که سفر هیئت پارلمانی به وزیر خارجه نیز اطلاع داده شده است. او افزود در ترکیب این هیئت نمایندگان استان سیستان و بلوچستان و همچنان اعضای گروه دوستی پارلمانی ایران و افغانستان حضور دارند.

سرگزی سپس به معاهده سال ۱۹۷۲ اشاره کرد و گفت طبق این معاهده، در صورتی که افغانستان ادعا کند خشکسالی است و آب کافی وجود ندارد، باید وضعیت آب هیرمند را به طرف ایرانی انتقال دهد و ایران نیز این حق را دارد که از ایستگاه اندازه‌گیری آب در منطقه دهراود بازدید کند.

هم زمان با بالا گرفتن تنش‌ها بر سر حقابه میان دو کشور، مرزبان‌ها نیز در طول ۸۱۵ کیلومتر مرز مشترک بارها با هم درگیر شدند. شدیدترین این درگیری‌ها در استان نیمروز رخ داد که تلفاتی هم در به دو طرف به جا گذاشت. مقام‌های دو کشور یکدیگر را به تخطی از قوانین و آغاز درگیری متهم کردند. افزون بر آن جمهوری اسلامی ادعا کرد طالبان به حمایت از یک کاروان قاچاقچیان مواد مخدر که در حال درگیری با مرزبانان ایران بود، به درگیری وارد شده‌اند.

با این حال نه جمهوری اسلامی و نه طالبان هیچ‌یک دوست ندارند تنش‌ها میان دو کشور به جاهای باریک کشیده شود. تعدادی از کارشناسان ایرانی معتقدند جمهوری اسلامی برای انحراف توجه افکار عمومی از بحران داخلی و نارضایتی روزافزون از نظام به‌خصوص ساکنان استان سیستان و بلوچستان که در چند ماه گذشته به‌شدت سرکوب شده‌اند، بحث حقابه را مطرح کرده است.

به باور آگاهان، جمهوری اسلامی در حال حاضر نمی‌خواهد مانند دور اول سلطه طالبان دشمنی دائمی در مرز شرقی خود داشته باشد. گروه طالبان نیز خواهان تیره شدن روابط با جمهوری اسلامی نیستند. در حال حاضر به جز جمهوری اسلامی، پاکستان، روسیه و چین کشوری دیگر در جهان نیست که با طالبان رابطه حسنه برقرار کرده باشد. ایران برای طالبان هم مزیت سیاسی شمرده می‌شود و هم در حیات فعلی افغانستان نقش اقتصادی مهمی دارد. به همین دلیل طالبان دوست ندارند این رابطه حسنه را خراب کنند.

با این حال واقعیت این است که این رابطه حسنه همیشه شکننده خواهد ماند؛ زیرا جمهوری اسلامی و طالبان از نظر ایدئولوژیکی با هم ضدیت دارند و این دشمنی ایدئولوژیک شاید بنا به مصلحت‌هایی، به دوستی موقت تبدیل شود، هیچ‌گاه دائمی نخواهد بود.