همه ما شنیده‌ایم که یک سیب در روز به حفظ سلامت کمک و ما را از مراجعه به پزشک بی‌نیاز می‌کند. اما این موضوع چقدر صحت دارد؟

کانورسیشن در گزارشی به این مطلب پرداخته است.

سیب سرشار از ویتامین آ (A) نیست و فواید هویج برای بینایی را ندارد. سیب‌ها منبع خوبی از ویتامین ث (C) نیستند و همچنین نمی‌توانند مانند پرتقال به‌خوبی با سرماخوردگی مبارزه کنند.

با این حال، سیب حاوی مواد فعال زیستی متعددی است که اثر بیولوژیکی (زیستی) بر بدن دارند. مواد شیمیایی مثل ویتامین‌ها جزو مواد مغذی قرار نمی‌گیرند. از آنجا که سیب حاوی عناصر زیستی فعال مفید برای سلامت بدن است، این میوه را ماده غذایی عملکردی و کاربردی یا فراسودمند در نظر می‌گیرند.

غذای عملکردی یا کاربردی چیست؟

غذاهای کاربردی یا عملکردی تعریف خاصی دارند. غذاهای کاربردی، مانند ابر‌غذاها (سوپر‌فودها، Superfood) نیستند. ابرغذا واژه‌ای است که بازاریاب‌ها برای تبلیغ مواد غذایی مانند کلم پیچ و اسفناج و زغال اخته استفاده می‌کنند.

برچسب «فوق‌العاده» زدن روی‌ غذا برای عموم جذاب است و البته فروش را افزایش می‌دهد. اما ابر‌غذاها به‌طور کلی به موادی گفته می‌شود که ارزش غذایی برتر و مواد مغذی فراوانی دارند که برای سلامت مفید است. برای مثال، ماهی سالمون و ماهی تن را غذای فوق‌العاده یا ابر‌غذا در نظر می‌گیرند، زیرا چربی «امگا سه» موجود در آن‌ها به حفظ سلامت قلب کمک شایانی می‌کند.

در تبلیغات ابر‌غذاها ادعا می‌شود که خوردن آن‌ها برای سلامت بدن بسیار مفید است. اما مشکل اینجا است که اغلب این ادعاها، مانند معیارهای غذاهای کاربردی یا عملکردی، بر پایه تحقیق علمی نیست.

با رشد و گسترش پژوهش‌ها، فهرست عناصر زیستی فعال در غذاها روزبه‌روز افزایش می‌یابد. این عناصر چندان جدید نیستند، اما تحقیق مبتنی بر شواهد مزایای آن‌ها برای سلامت بدن را تایید می‌کند.

کاروتنوئیدها نیز یکی از همین نمونه‌های مواد فعال زیستی‌اند که به‌راحتی قابل تشخیص‌اند. کاروتنوئیدها گروهی از۸۵۰ رنگ‌دانه‌‌اند که عامل رنگ‌های زرد و نارنجی وقرمز در میوه‌ها و سبزیجات‌اند.

 کاروتنوئیدها در درجه اول به‌عنوان آنتی‌اکسیدان عمل می‌کنند. آن‌ها در واقع به روند جلوگیری از آسیب‌دیدگی سلول‌های بدن کمک می‌کنند و تندرستی را افزایش می‌دهند.

بتاکاروتن یکی از شناخته‌شده‌ترین کاروتنوئید‌ها است که به مقدار زیاد در هویج یافت می‌شود. بتاکاروتن پس از مصرف در بدن به ویتامین آ تبدیل می‌شود. ویتامین آ عنصری ضروری برای حفظ بینایی طبیعی است.

طبق پژوهش‌ها، کاروتنوئیدهای موجود در غذاها و دیگر گروه‌های مواد فعال زیستی به پیشگیری از سرطان‌های خاص و همچنین بهبود سلامت قلب کمک می‌کنند.

باید توجه داشت که میوه‌‌ها و سبزیجات غنی از کاروتنوئید به کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی و برخی از سرطان‌ها کمک می‌کنند، اما پروتئین‌های موجود در مکمل‌های غذایی فواید کمتری دارند.

تاریخچه غذاهای عملکردی یا کاربردی

اگرچه به‌کارگیری ضرب‌المثل در مورد سیب و سلامت از دهه ۱۸۰۰ شروع شد، تغذیه علمی رشته‌ای به‌نسبت جوان است. ایده غذاهای کاربردی وعناصر زیستی فعال حتی از آن هم جوان‌تر است.

از اوایل دهه ۱۹۰۰ تا ۱۹۷۰، پژوهش‌های تغذیه بر کمبود ویتامین‌ها متمرکز بود. مردم علاقه‌مند شدند غذاهای فراوری‌شده یا غنی‌شده با ویتامین‌ها را مصرف کنند تا از بیماری‌های ناشی از کمبود مواد مغذی جلوگیری کنند.

تمرکز بر برخی ویتامین‌ها باعث شد که مردم در مصرف برخی از آن‌ها زیاده‌روی کنند و این امر باعث ایجاد دیابت و مشکلات تغذیه‌ای دیگری شد.

در سال ۱۹۸۰، دولت آمریکا اولین توصیه‌های غذایی را منتشر و مردم را تشویق کرد از مصرف چربی و شکر و نمک پرهیز کنند. در این پیام‌ها به مردم توصیه می‌شد که از مصرف غذاهای پرچرب دوری کنند و برای نان و پاستا (ماکارونی) جایگزین بهتری انتخاب کنند.

تمرکز ژاپن بر مواد غذایی برای سلامت

ژاپن از نظر تاریخی یکی از سالم‌ترین جمعیت‌های جهان را داشته است. با این حال، با نزدیک شدن به قرن بیست‌‌و‌یکم، بسیاری از ژاپنی‌ها به رژیم غذایی آمریکایی روی آوردند و در نتیجه، مشکلات سلامت مشابه با آنچه در آمریکا وجود داشت برای آن‌ها هم پیش آمد.

دولت ژاپن درپی نگرانی از افزایش دور کمر و چاقی و همچنین کاهش سلامت شهروندان، در رفع این مشکل کوشید. ژاپن در واقع نخستین کشوری بود که مفهوم غذاهای عملکردی یا کاربردی را در دهه ۱۹۸۰ معرفی کرد.

امروزه ژاپن از عبارت «غذا برای مصارف تخصصی سلامت» استفاده می‌کند. این عبارت در مورد محصولاتی به کار می‌رود که به‌طور عمده به بهبود و ارتقای سلامت افراد کمک می‌کنند.

ژاپن بیش از ۱۰۰۰ غذا و نوشیدنی دارد که برای مصارف بهداشتی تخصصی مانند ضدحساسیت تایید شده‌اند.

عناصر زیستی فعال در سیب

فیبرهای غذایی طبیعی سیب یکی از عناصر فعال زیستی در این میوه‌اند که باعث می‌شوند سیب غذایی کاربردی یا عملکردی محسوب شود. این فیبرها، که پکتین نام دارند، به کاهش میزان قند و چربی جذب‌شده در بدن کمک می‌کنند و در نتیجه، باعث کاهش خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی می‌شوند.

علاوه بر این، سیب حاوی مقدار زیادی ماده شیمیایی طبیعی است که پلی‌فنول نام دارد. این ماده نقشی حیاتی در ارتقای سلامت و کاهش بیماری‌های مزمن دارد. در غذاهای گیاهی گوناگون بیش از ۸ هزار پلی‌فنول شناسایی شده است. این ماده در پوست سیب یافت می‌شود. بنابراین، میوه کامل سیب در مقایسه با آب‌سیب خواص مفید بیشتری دارد.

آنتوسیانین‌ها زیرمجموعه دیگری از پلی‌فنول‌ها هستند که به پوست سیب رنگ قرمز می‌دهند. رژیم‌های غذایی غنی از آنتوسیانین‌ها به بهبود سلامت قلب و همچنین درمان بیماری آلزایمر کمک می‌کنند.

حالا با توجه به موارد ذکر شده آیا مصرف روزانه یک سیب کمک می‌کند تا از مراجعه به پزشک اجتناب کنیم؟

یک گروه پژوهشی آمریکایی الگوی سیب‌ خوردن و تعداد مراجعه به پزشک را در بیش از ۸ هزار بزرگ‌سال بررسی و تحلیل کرده است. از این تعداد، حدود ۹ درصد روزانه یک سیب مصرف می‌خوردند.

نتایج پژوهش نشان داد افرادی که روزانه یک سیب می‌خوردند از داروهای تجویزی کمتری استفاده می‌کردند. اما تعداد دفعات مراجعه به پزشک در بین دو گروه تقریبا یکسان بود.

خوردن یک سیب در روز شاید لزوما دارو‌های تجویزی و دفعات مراجعه به پزشک را کاهش چشمگیری ندهد، اما قطعا گام مهمی در راه رسیدن به خوردن غذاهای سالم‌تر و سرشار از فیبر و البته «کامل‌تر» است.